đôi bạn của nhất linh

Luận văn Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tiểu thuyết Của nhất linh qua Đôi bạn và Bướm trắng. 1. Lý do chọn đề tài Năm 1941, trên báo Thanh Nghị , Đinh Gia Trinh đã kết thúc bài tiểu luận bàn về tính cách văn chương thời kì Âu hoá như sau: " Văn chương Việt Nam xưa Cặp đôi đến với nhau theo một cách rất đặc biệt. Sau khi Đỗ Mỹ Linh lên tiếng thừa nhận chuyện tình cảm, rất nhiều cư dân mạng tò mò không biết nàng hậu và thiếu gia Đỗ Vinh Quang đã quen biết và đến với nhau như thế nào. Trong cuộc trò truyện mới đây với Zing Luận văn Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tiểu thuyết của Nhất Linh qua Đôi bạn và Bướm trắng Mục lục A. Mở đầu . 1 1. Lý do chọn đề tài . 1 2. Lịch sử vấn đề . 2 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu . 11 4. Phương pháp nghiên cứu . 12 5. Đóng góp của luận văn . 13 6. Cấu trúc luận văn . 13 B. Nội dung . 15 Chương I . 15 Mới đây nhất, đôi bạn có cơ hội được ghé thăm đảo Lý Sơn - hòn đảo xinh đẹp được mệnh danh là Maldives của Việt Nam. Dưới đây là lịch trình chi tiết chuyến đi 4 ngày 4 đêm của cặp đôi: Chuyến du lịch 2 người của cặp đôi với 6,6 triệu đồng. Di chuyển từ ga 410+ Bếp từ âm đôi nhập khẩu chính hãng giá tốt nhất 2021, Tổng đại lý bán bếp từ âm, bếp từ âm đôi, ba nhập khẩu chiết khấu tốt nhất, lắp đặt miễn phí tại nhà Đây là mẫu bếp từ âm giá rẻ được sử dụng linh kiện của trung quốc và lắp ráp của trung Bên cạnh đó, bạn cũng nên t ránh hình dáng lông mày vòm cao, điều này sẽ làm cho khuôn mặt của bạn trông gầy hơn. Hình dạng khuôn mặt này cũng phù hợp với một đôi lông mày mịn vì nó làm giảm chiều dài của khuôn mặt. 4. Hình dáng chân mày cho khuôn mặt tròn. Gò má Vay Tiền Nhanh Ggads. Skip to content Quảng cáoTÁC GIẢVề báo TRẺRAO VẶTLIÊN LẠC Đọc Đôi bạn’ của Nhất Linh Thời nhỏ ở Vương Phủ, Nguyễn đã mê đọc ôi Bạn’ của Nhất Linh. Mê vì văn chương và những mộng đời chớm nở. Với hình ảnh Dũng và Loan trong đó. Trong khung cảnh ngôi nhà mái ngói, ao vườn, cây trái và bóng nắng trên thềm gạch xưa, hình bóng của Dũng và Loan ẩn hiện với những tâm tình thật đẹp. Hôm nay nhân buổi trời vào Xuân xin được cùng các tác giả đương thời ôn lại. Nhà văn Nguyễn Công Khanh trong “ọc Lại ôi Bạn” đã viết về Dũng và Loan như sau “Họ cùng hiểu nhau, cùng yêu nhau, tình yêu của họ lúc xa, lúc gần dù cho tới một buổi chiều cuối cùng chia tay trên đồi cỏ may, hai người vẫn thấy tình yêu của họ sao mà nghiêm trọng đến nỗi không ai dám nói cho nhau biết. Dù Dũng biết rằng đây có thể là lần cuối, chàng có thể ngồi cạnh Loan bên bờ giếng khơi, có thể ngửi được mùi quê hương nồng ấm trong cơn gió đưa thoảng lên từ dưới cánh đồng lúa chín xa, có thể nhìn thấy những con châu chấu xanh, những con cào cào cánh xanh đỏ của thời thơ ấu bay qua trước mặt rồi lẫn vào đám cỏ xanh. Ngay cả đến Loan, nàng cũng biết rằng sắp phải xa Dũng, dù biết rằng Dũng ra đi chắc gì đã thoát được như một số bạn của chàng. Dù biết rằng, chắc gì đã có ngày gặp nhau, và ngày mai thì Dũng đã ở một nơi nào đó mà nàng chỉ có thể tưởng tượng nghe tiếng vó ngựa mơ hồ và hình ảnh Dũng bạt vào cảnh núi rừng biên giới mịt mù xa xăm…” Trong khi đó tác giả Hoàng Yên Lưu đi sâu vào phân tích. Tác phẩm gồm ba phần, một bố cục khá cổ điển mà chúng ta thường gặp trong tác phẩm của Nhất Linh từ oạn tuyệt như đã trình bày tới Giòng sông Thanh Thủy Giòng sông Thanh Thủy-Chi bộ hai người-Vọng quốc. Phần một Giới thiệu hai nhân vật chính Dũng xuất thân từ một gia đình quyền quý, là con một quan Tuần, một viên tuần phủ bất chấp thủ đoạn để giàu sang và danh vọng. Bản thân chàng là một thanh niên tâm huyết, chán nản với hoàn cảnh đại gia đình phong kiến ông Tuần có tới ba vợ và tham ô, nên có xu hướng thoát ly để làm cách mạng. Bên cạnh Dũng, nhưng trong môi trường trong sạch, là Loan. Loan là con gái ông bà Hai, hàng xóm của Dũng. Ông Hai là bạn học cũ của cha Dũng nhưng là nhà nho thất chí, thất thế, sống cuộc sống đạm bạc và thanh bần. Dũng-Loan là đôi bạn từ nhỏ và khi lớn lên tình cảm giữa hai người càng ngày càng gắn bó nhưng vẫn chỉ là tình câm vì họ thừa biết hoàn cảnh của họ khó lòng kết hợp vì không môn đăng hộ đối. Hơn nữa, Dũng là thanh niên có lý tưởng, bỏ học, kết bạn với những chàng trai tâm huyết như Thái, Tạo và Trúc, nói theo Thế lữ là chàng muốn đem chí bình sinh dãi nắng mưa’, nên khó lòng chấp nhận một cuộc đời bình thản, vô vị có vợ đẹp con khôn. Còn Loan do cha mẹ xếp đặt đã có hôn ước với Thân, một thanh niên tầm thường con nhà giàu ở ấp Thái Hà. Loan dù yêu Dũng tha thiết, và là một cô gái được theo tân học nhưng vì chữ hiếu khó lòng cãi lời cha mẹ chạy theo một cuộc tình mà kết quả chỉ có trong mộng ảo. Tình yêu giữa đôi trai gái này có thể nói “tình trong như đã mặt ngoài còn e”, ẩn sau tình bạn nên duy trì được sự thanh khiết, tương kính và cao thượng. Tác phẩm Đôi Bạn Phần hai Cuộc xung đột nội tâm của Dũng gia tăng. Chấp nhận cuộc sống tầm thường trong ao tù trưởng giả hay vùng vẫy theo tiếng gọi của non sông như Dũng ngẫm nghĩ “Khổ nhất là bắt buộc sống trong cảnh giàu sang ích kỷ mà lại có óc cách mệnh, hay tự bắt buộc phải sống một đời cách mệnh mà thật tình thâm tâm chỉ lại thích giàu sang. Chỉ khổ khi nào đã sống một đời không hòa nhịp với tâm trí…” Bản thân Dũng có mặc cảm Tôi chỉ thấy sự giàu sang của tôi, của cả nhà tôi… như là một cái nhục. Tôi thấy thế nên tôi mới đau khổ. Nhưng thoát ly gia đình không phải là việc dễ dàng và tương lai sẽ ra sao như chàng trai từng nghĩ “Phải sống một đời ngang trái nhưng chàng không có đủ can đảm thoát ly; mà thoát ly rồi cái đời tương lai của chàng sẽ đại khái như đời của Thái và Tạo, hai cảnh đời mà trước kia mới nghĩ đến chàng đã cảm thấy buồn nản vô cùng”. Trong khi ấy, hoàn cảnh bên ngoài thúc giục phải chọn lựa, ông Tuần, cha chàng, ép chàng lấy vợ, lấy Khánh, một cô gái nhà giàu xinh đẹp, con quan Thượng ặng. Chàng không thể từ chối và cũng không thể chấp nhận vì chán đại gia đình và cũng vì đã yêu Loan. Bà Hai, thân mẫu của Loan, không phản đối việc Loan yêu Dũng nhưng bà thừa biết Loan không thể làm dâu nhà ông Tuần vì gia đình bà kém cạnh họ rất xa. Tuy nhiên, bà có niềm an ủi với viễn ảnh Loan sẽ về làm dâu bà Phán Lợi và đủ sung sướng một đời. Loan cũng bối rối và đau buồn vì áp lực từ cha mẹ, từ cảnh nghèo và vô cùng tuyệt vọng vì cuộc tình không có tương lai nhưng nàng thông cảm nỗi khổ tâm của người bạn tình trong cuộc tình câm nín. Phần ba Khi xung đột đã đến đỉnh điểm. Tâm lý Dũng căng thẳng, chàng đi tới quyết định chỉ có từ bỏ gia đình theo gương của Thái và Tạo những người bạn của Dũng đã chết vì lý tưởng mới có thể hóa giải được cuộc xung đột nội tâm. Thế là Dũng theo bạn là Trúc bỏ ra đi. Chuyến ra đi của Dũng trong truyện cũng chỉ là chuyến giang hồ như Thế Lữ từng viết khi cảm đề oạn tuyệt Non nước đang chờ gót lãng du âu đây vẳng tiếng hát chinh phu Nhưng Nhất Linh bóng gió nói tới ước vọng của Trúc và Dũng là sẽ vượt biên giới phía bắc sang Tàu và có thể sẽ sang Nga. Tính chất lãng mạn trong ôi Bạn còn ở kết thúc câu chuyện. Kẻ ra đi thông cảm với người ở lại. Kẻ ở lại thông cảm với kẻ ra đi. Cả hai lấy chữ hy sinh làm đầu, lấy lý tưởng làm trọng và chuyển đau thương trong lòng ra nỗi nhớ nhung làm bất tử cuộc tình đầu như Thế Lữ cảm đề Năm năm theo tiếng gọi lên đường Tóc lộng tơi bời gió bốn phương Mấy lúc thẫn thờ trông trở lại ể hồn mơ tới bạn quê hương. ôi Bạn là một truyện tình được viết với một nghệ thuật rất cao – Tác phẩm không trông cậy vào cốt truyện ly kỳ, tình tiết lâm ly để lôi cuốn người đọc như loại tiểu thuyết tình trước đó kiểu Tuyết hồng lệ sử, Vân lan nhật ký Từ Trẩm Á, Lan và Hữu Nhượng Tống. Nhất Linh cũng không triết lý về ái tình như Lê Văn Trương, mà tốn nhiều bút mực tả cảm xúc tinh tế, những diễn biến tâm lý của đôi lứa trong một cuộc tình đơn sơ, câm nín nhưng chân thật. Có thể nói ôi Bạn là một thiên tâm lý ái tình xuất sắc nhất trong văn học Việt Nam hiện đại. ọc ôi Bạn độc giả ít nhiều bắt gặp cảm xúc của chính mình khi dấn thân vào mối tình đầu. Nhất Linh đã tận dụng thuật dùng cảnh để tả tình. Những cảnh rất đơn sơ nhưng khắc họa tình cảm của nhân vật. Nhà văn Nhất Linh Cử chỉ bộc lộ yêu đương của nhân vật không hề sỗ sàng và cũng chẳng phức tạp mà nhiều khi chỉ một cái liếc mắt, một câu nói vô tình, bỏ lửng cũng đủ giãi bày những gì tận đáy lòng. Ta hãy đọc đoạn sau đây mà chính Nhất Linh sau này đọc lại ôi Bạn đã tỏ ra đắc ý và dẫn chứng trong tác phẩm Viết và đọc tiểu thuyết viết trong thập niên 60, thì thấy cảnh và tình, tình và ngôn ngữ-cử chỉ đã kết hợp như thế nào khi đôi bạn đang yêu có cơ hội gần nhau “Ánh nắng trên lá thông lóe ra thành những ngôi sao; tiếng thông reo nghe như tiếng biển xa đều đều không ngớt. Dũng có cái cảm tưởng rằng cái tiếng ấy đã có từ đời kiếp nào rồi nhưng đến nay còn vương lại âm thầm trên lá thông. Không nghe thấy tiếng Loan và Thảo nói chuyện nữa, Dũng nghiêng mặt quay về phía hai người. Chàng thấp thoáng thấy hai con mắt đen lánh của Loan. Thấy Dũng bắt gặp mình đương nhìn trộm, Loan vội vàng nhắm mắt lại làm như ngủ; song biết Dũng đã trông thấy rồi, nàng lại vội mở mắt ra rồi qua những ngọn lá cỏ rung động trước gió, hai người yên lặng nhìn nhau… Tình yêu hai người vốn đã có từ trước nhưng sao cái phút đầu tiên tỏ ra cho nhau biết ấy lại quan trọng đến thế; không có gì cả mà sao Dũng lại như vừa thấy một sự thay đổi to tát trong đời, hình như tấm ái tình của chàng với Loan chỉ mới có thực, bắt đầu từ phút vừa qua. Quả tim chàng đập mạnh nhưng lòng chàng thốt nhiên yên tĩnh lạ thường. Khoảng trời ở giữa chàng và Loan hình như không còn nữa, cao lên và rộng mênh mông; chắc không bao giờ Dũng quên được hình dáng một đám mây trắng ngay lúc đó, đang thong thả bay ngang qua, một sự hiển hiện sáng đẹp, linh động trôi êm nhẹ trong sự yên tĩnh của bầu trời và lòng chàng. Loan nói Anh yên lặng mà nghe tiếng thông reo… anh có nghe thấy không? Dũng đáp Từ nãy tôi vẫn nghe và nghe thấy rõ lắm…” Thời gian lớp lớp trôi qua. Những giấc mộng đầu đời không thành hiện thực nhưng để lại mùi hương thơm kỳ ảo. Sau này Nguyễn còn đọc thêm Bướm Trắng, Hai Buổi Chiều Vàng, Dòng Sông Thanh Thủy của Nhất Linh. Nhưng ôi Bạn vẫn là cuốn sách mình yêu quý nhất. Ah! Les premières fleurs qu’elles sont parfumées Paul Verlaine. NGUYỄN & BẠN HỮU Chia sẻ Related Posts Page load link Ngày đăng 26/05/2021, 2047 Nhất Linh là một trong số những cây bút tiêu biểu trong văn học lãng mạn Việt Nam giai đoạn 1900 - 1945. Ông có đóng góp trong việc cách tân nghệ thuật tiểu thuyết Việt Nam. Các kỹ thuật sáng tác theo phương Tây hiện đại được sử dụng nhuần nhuyễn trong tác phẩm của ông. Đôi bạn là tiểu thuyết thể hiện rõ sự cách tân nghệ thuật của nhà văn. Với sự phân tích các khía cạnh như kết cấu, tâm lý nhân vật và ngôn ngữ trần thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn bài viết làm rõ thêm sự cách tân của Nhất Linh trong tác phẩm này. 31 CHUYÊN MỤC VĂN HỌC - NGÔN NGỮ HỌC CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG ĐÔI BẠN CỦA NHẤT LINH NGUYỄN HƯƠNG NGỌC* Nhất Linh số bút tiêu biểu văn học lãng mạn Việt m gi i oạn 45 Ơng có óng góp việc cách tân nghệ thuật tiểu thuyết Việt Nam Các kỹ thuật sáng tác theo phương Tây ại ược sử dụng nhuần nhuyễn tác phẩm ông Đôi bạn tiểu thuyết thể rõ cách tân nghệ thuật củ nhà văn Với phân tích khía cạnh kết cấu, tâm lý nhân vật ngôn ngữ trần thuật tiểu thuyết Đôi bạn viết làm rõ thêm cách tân Nhất Linh tác phẩm Từ khóa Nhất Linh, tiểu thuyết Việt Nam đầu kỷ XX, văn học Việt Nam 1900 1945 Nhận ngày 24/3/2020; vào biên tập 30/3/2020; phản biện 14/4/2020; duyệt ăng 10/5/2020 DẪN NHẬP Nhất Linh tên thật Nguyễn Tƣờng Tam ngƣời thứ ba gia đình Nguyễn Tƣờng, anh Nguyễn Tƣờng Long Nguyễn Tƣờng Lân Nhất Linh ngƣời có vai trị quan trọng bậc việc hình thành nên Tự lực văn đồn, tổ chức văn học có nhiều hoạt động đạt hiệu cao năm 1932 - 1945 * Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội Năm 1932, Nhất Linh mua lại tờ Phong hóa Phạm Hữu Ninh Nguyễn Xuân Mai, huy động Trần Khánh Giƣ Khái Hƣng, Hồ Trọng Hiếu Tú Mỡ, Nguyễn Tƣờng Long Hoàng Đạo, Nguyễn Tƣờng Lân Thạch Lam tạo thành ban biên tập báo Ngay từ số đầu tiên, Phong hóa thổi luồng gió đầy sinh khí vào lịng bạn đọc, đƣợc đông đảo tầng lớp tiểu tƣ sản thành thị trí thức trung lƣu đón nhận Từ thành cơng đó, Nguyễn Tƣờng Tam thành lập Tự lực văn đồn với quan ngơn luận báo 32 NGUYỄN HƢƠNG NGỌC – CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG… Phong hóa năm 1935 Ngày nay, nhà xuất Đời Ban đầu trụ sở góc phố Hàng Cót Cửa Bắc sau dời đến 80 Quán Thánh Hà Nội, Nhất Linh, Khái Hƣng Hoàng Đạo trở thành ba trụ cột Tự lực văn đoàn Phan Cự Đệ, 2013 529 Nhất Linh bút văn xuôi, sáng tác nhiều tiểu thuyết lãng mạn Trong thời kỳ đỉnh cao Tự lực văn đoàn, ông đóng góp số tác phẩm quan trọng, nêu lên đƣợc tôn chỉ, tuyên ngôn tổ chức gây tiếng vang nhƣ Đoạn tuyệt, Nắng thu, Lạnh lùng, Đôi bạn Một số tác phẩm, Nhất Linh đứng tên chung Khái Hƣng đƣợc đánh giá cao nhƣ Anh phải sống, Gánh hàng hoa Nhất Linh số bút liệt việc thể quan điểm sáng tác Tự lực văn đồn Trong tiểu thuyết, truyện ngắn mình, ơng mạnh mẽ thể tƣ tƣởng trừ hủ tục phong kiến lạc hậu khơng cịn phù hợp với thời đại cổ súy cho lối sống đại, thức thời “Nhân vật Khái Hƣng yêu đời lạc quan, có ƣớc mơ khơng tƣởng thƣờng đạt đến mục đích cách dễ dàng Cịn nhân vật Nhất Linh thƣờng có khủng hoảng tinh thần, giằng xé nội tâm cá nhân gia đình, tình u bổn phận, chí hƣớng hoàn cảnh” Nhất Linh, 1988 13-14 Nhiều tác phẩm xuất cặp hình tƣợng chi tiết đối lập cũ - mới, lạc hậu - cách tân nhƣ cách để ông nhấn mạnh quan điểm Tƣ tƣởng phải ly khỏi lối sống cũ, “cõi đời cũ” xuất nhiều sáng tác ông Khái Hƣng Nhân vật ông sẵn sàng đứng lên, thể cá nhân, chống lại lề thói bất cơng xã hội phong kiến trƣởng giả Đơi bạn số sáng tác nhƣ Tiểu thuyết Đôi bạn đƣợc đăng Ngày năm 1938 đƣợc xuất thành sách năm 1939 Tiểu thuyết thể rõ quan điểm nghệ thuật Nhất Linh nhƣ phong cách viết ông, bút có khả khai thác đời sống nội tâm ngƣời vô phong phú sâu sắc Đây số tiểu thuyết thể đƣợc cách tân nghệ thuật tác giả nói riêng Tự lực văn đồn nói chung Bài viết phân tích yếu tố nhƣ kết cấu, nghệ thuật xây dựng tâm lý nhân vật ngôn ngữ trần thuật để làm sáng tỏ luận điểm NHỮNG ĐÓNG GÓP TRONG SÁNG TẠO NGHỆ THUẬT TIỂU THUYẾT HIỆN ĐẠI CỦA NHẤT LINH QUA TÁC PHẨM ĐÔI BẠN Kết cấu Kết cấu đơn vị góp phần tạo nên hình thức bề ngồi văn nghệ thuật đồng thời sợi dây liên kết mạch truyện nội hàm tiểu thuyết Trong văn học trung đại, tiểu thuyết chủ yếu đƣợc tổ chức theo kết cấu chƣơng hồi Các chƣơng có dung lƣợng gần tƣơng đƣơng TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 261 2020 tiêu đề chƣơng ln tóm tắt đƣợc nội dung nịng cốt chƣơng cuối chƣơng thƣờng bình luận diễn giải Câu chuyện tiểu thuyết chƣơng hồi thƣờng đƣợc kể theo dịng thời gian tuyến tính Sự kiện đến trƣớc đƣợc kể trƣớc Sự kiện sau hệ nhiều kiện trƣớc Kết cấu tiểu thuyết trung đại có quy định chặt chẽ, nghiêm ngặt Đây đặc điểm chung văn chƣơng nho gia Mọi sáng tác phải dựa khung quy chuẩn Sơ đồ Kết cấu chƣơng tiểu thuyết Đôi bạn Nhất Linh Nhặt bàng Thay lời nói đầu Phần thứ nhất I II III IV V VI Phần thứ hai I II III IV V VI VII Phần thứ ba I II III IV V 33 Ngƣời viết sáng tạo nhƣng khơng đƣợc phép qua đƣờng biên niêm luật chặt chẽ đƣợc quy định Bƣớc sang kỷ XX, nhu cầu cách tân văn học trở nên thiết, kết cấu văn xi buộc phải vận động theo tiến trình thay đổi Nhất Linh nhà văn Tự lực văn đoàn ngƣời thực triệt để điều Tiểu thuyết Đơi bạn đƣợc chia thành chƣơng nhƣng cách chia sáng tạo, đại Mở đầu tiểu thuyết chƣơng với xuất thƣ Dũng viết cho ngƣời bạn xƣng tơi Từ thƣ đó, câu chuyện Dũng, Loan, Trúc ngƣời bạn đƣợc tái Cốt truyện có hồi cố, từ điểm đứng nhìn khứ Câu chuyện khơng bắt đầu theo dịng thời gian tịnh tiến thơng thƣờng mà có ngối lại So với tiểu thuyết chƣơng hồi văn học trung đại, kết cấu Đôi bạn phức tạp không tuân theo quy định cụ thể Đây hoàn toàn sáng tạo Nhất Linh nhằm triển khai đƣợc trọn vẹn ý đồ nghệ thuật Những diễn biến câu chuyện đƣợc triển khai phần lớn Trong phần lớn, tác giả chia thành chƣơng nhỏ đƣợc đánh số La Mã Chúng đƣa bảng thống kê dung lƣợng phần, chƣơng để có nhìn định lƣợng tổng quát Mẫu khảo sát tiểu thuyết Đôi bạn Nhà xuất 34 NGUYỄN HƢƠNG NGỌC – CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG… Đại học Giáo dục chuyên nghiệp xuất năm 1988 Bảng Bảng dung lƣợng phân bố phần, chƣơng tiểu thuyết Đôi bạn Nhất Linh STT Phần Chƣơng Nhặt bàng Thay lời nói đầu Số trang trang 58 trang Phần thứ I 12,5 trang II 9,5 trang III 6,5 trang IV trang V trang VI 11,5 trang trang Phần thứ hai I trang 11 II trang 12 III 5,5 trang 13 IV 14,5 trang 14 V 12 trang 15 VI 7,5 trang 16 VII 11 trang 10 45 trang 17 Phần thứ ba I 13,5 trang 19 II 10,5 trang 20 III 10 trang 21 IV trang 22 V trang 18 Nguồn Tác giả liệt kê Dung lƣợng chƣơng phần tiểu thuyết không chênh lệch nhƣng phần có khác biệt Phần thứ hai tiểu thuyết đƣợc tập trung nhiều với 61,5 trang, phần thứ ba tác giả viết ngắn 45 trang Điều hồn tồn hiểu đƣợc tiểu thuyết Đôi bạn không tác phẩm có kết cấu chƣơng hồi, phi tuyến tính mà quan trọng tiểu thuyết luận đề Tồn tiểu thuyết Đơi bạn khơng câu chuyện tình yêu hai ngƣời Dũng - Loan mà câu chuyện lý tƣởng ngƣời niên trí thức năm đầu kỷ XX mà Dũng, Trúc ngƣời bạn anh hình ảnh biểu tƣợng cho điều Trƣớc thay đổi đời sống xã hội, họ khao khát có đƣợc sống tự do, khỏi khung chật hẹp xã hội phong kiến cổ hủ mà ông Tuần bố Dũng hay bà Hai mẹ Loan đại diện cho điều Họ mong muốn đƣợc ly - lý mà từ phần thứ tiểu thuyết, nhà văn đƣa chi tiết, câu nói gợi mở cho câu chuyện thoát ly nhân vật Phần thứ hai lúc Nhất Linh xây dựng sắc nét mâu thuẫn ngƣời trẻ hệ cũ nhƣ bất hòa Dũng bố mình, mối quan hệ mến thƣơng tự tìm đến với ngày bền chặt Dũng Loan mặc cho việc họ đƣợc gia đình chọn mối khác để lập gia đình Cùng với đó, biến cố quan trọng xảy ra, phần thử thách tâm vƣợt Dũng chết Thái Tạo, giục giã bố mẹ Dũng việc muốn Dũng lấy cô Khánh, nhƣ báo hiệu bệnh lao Hà Tất điều khơng làm cho Dũng kiên định Phần ba phần cuối, Dũng tâm Trúc ly khỏi ngơi nhà, khỏi TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 261 2020 làng tù túng, chật hẹp, khỏi nhà với ngƣời cha gia trƣởng mà nhiều lúc Dũng thấy xấu hổ; từ bỏ Loan anh khơng muốn làm khổ Nhất Linh có cách tân kết cấu rõ ràng Ơng khỏi khung lối viết trung đại, theo kiểu chƣơng hồi cổ điển Ông bắt kịp với cách tổ chức văn nghệ thuật văn chƣơng đại phƣơng Tây Các chƣơng đƣợc tổ chức dài ngắn khác tùy vào mục đích sáng tạo ngƣời viết Sự cách tân góp phần tạo nên độ linh hoạt triển khai nội dung tác phẩm đồng thời giảm đƣợc dung lƣợng tiểu thuyết khiến phù hợp với ngƣời đọc đại Nghệ thuật xây dựng tâm lý nhân vật Trong tác giả văn xuôi giai đoạn 1900 - 1945, Nhất Linh bút tài việc miêu tả diễn biến tâm lý nhân vật Tiểu thuyết Đôi bạn tác phẩm thể rõ đặc điểm phong cách nghệ thuật nhà văn Biệt tài ông sâu vào chuyển biến tinh vi đời sống nội tâm nhân vật thể qua hệ thống ngôn từ tinh tế Đọc Đôi bạn, ngƣời đọc đơi có cảm tƣởng nhƣ đƣợc đọc miêu tả chi tiết vận động tâm lý ngƣời trí thức trẻ tuổi năm đầu kỷ XX đối mặt với thách thức hệ, thời đại; chuyển biến tình cảm ngƣời bắt đầu yêu với tất cung bậc Vì khơng 35 sai nói Đơi bạn tiểu thuyết tâm lý xuất sắc, đánh dấu thay đổi sáng tác văn xi Việt Nam Trƣớc đó, tác giả trung đại không trọng thể biểu tinh vi đời sống tâm lý nhân vật, không khai thác chi tiết, cụ thể đời sống nội tâm nhân vật nhƣng đến Nhất Linh, sáng tác Tự lực văn đoàn, giới nội tâm nhân vật đƣợc thể sinh động, cụ thể, chi tiết logic Nhƣ vậy, tiểu thuyết Đơi bạn có tồn hai kết cấu tiểu thuyết luận đề tiểu thuyết tâm lý Dũng, Trúc, Cận, Thái đại diện cho nam niên trí thức đứng điểm giao hệ giá trị cũ - Bản thân họ hiểu đƣợc mâu thuẫn tồn xã hội lúc Đấy xã hội giá trị tràn vào nhƣ sóng lúc hệ giá trị truyền thống tồn tại, bám rễ sâu đời sống ngƣời Thế giới quan xã hội có lịch sử hàng ngàn năm khơng dễ bị suy chuyển đối diện với lực hấp dẫn đến từ giới quan Tây phƣơng đại Thách thức đặt điều lại điều bị thay Các nhân vật Đôi bạn bị đặt vào lằn ranh mong manh vận động thời Họ thấy rằng “sự trái ngƣợc thâm tâm chàng - mà chàng không đổi khác đƣợc - với cảnh sống không cho phép Dũng tự làm nảy nở đƣợc nhân cách Ở lại có héo mịn dần đi, đau khổ mà 36 NGUYỄN HƢƠNG NGỌC – CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG… vơ ích cho mình, cho ngƣời” Nhất Linh, 1988 157 Những nam niên trí thức đƣợc hƣởng giáo dục Tây học nhƣ Dũng, Trúc bạn họ sẵn sàng đấu tranh chống lại cổ hủ tồn cố hữu đời sống Vì trái tim khối óc họ ln nung nấu khát vọng đƣợc khỏi lũy tre làng, đƣợc nƣớc ngồi Khi chƣa có đủ tâm để đi, Dũng tự trách thân “Dũng thấy buồn cho Tạo, chàng buồn cho đời chàng Phải sống đời ngang trái nhƣng chàng khơng có đủ can đảm để ly…” Nhất Linh, 1988 133 Nhà văn miêu tả tâm lý sơi sục mong ƣớc đƣợc ly rõ ràng thông qua trao đổi chuyện phải lên đƣờng Dũng Trúc ngƣời bạn Loan lại đại diện cho nữ niên đƣợc học hành thời kỳ Cơ đƣợc quen biết với chàng trai có học hành nhƣ Dũng, Trúc, Cận Tầm nhìn đƣợc giải khỏi hà khắc suy nghĩ cũ Tuy đƣợc cha mẹ định sẵn hôn với Thân, bà phán Lợi nhƣng Loan thầm thƣơng Dũng tỏ thích thú, hạnh phúc đƣợc gần gũi Dũng hay đƣợc anh quan tâm Tuy gia đình Loan lại khơng đƣợc giả nhƣ nhà Dũng, bố mẹ Loan có mối hiềm khích với bố Dũng Do đó, thân ln tự ý thức thân phận Cơ chƣa dám bƣớc q giới hạn mối tình thầm kín với Dũng Bản thân trân trọng phút giây bên anh nhƣng chƣa dám nghĩ hai ngƣời có đƣợc hạnh phúc bên trọn đời Nếu Dũng, Trúc, Loan đại diện cho ngƣời trẻ đƣợc hƣởng Tây học, cho tƣ tƣởng cấp tiến ngƣời nhƣ ơng bà Tuần bố mẹ Dũng ông bà Hai bố mẹ Loan đại diện cho cũ, quan điểm lỗi thời, lạc hậu Ông bà Tuần tiêu biểu cho tầng lớp cƣờng quyền, có tiền bạc có quyền lực có khả trấn áp ngƣời khác Mặc dù đƣợc sống sung sƣớng nhung lụa nhƣng Dũng ln có tâm lý xấu hổ Dũng nói với Loan “Giàu cách thẳng thắn khó chịu rồi, hồ giàu cách không xứng đáng Ngƣời ta ngồi ăn mặc, cịn kiên sỉ” Nhất Linh, 1988 111 Anh cảm thấy khinh bỉ thói đe nẹt, giẫm đạp lên kẻ yếu cha Đó lý cha anh ln căng thẳng dẫn đến mắng mỏ, cãi vã trở thành động lực ngày lớn để anh Bên cạnh đại diện tầng lớp cƣờng quyền xã hội cũ, ông bà Hai lại đại diện tầng lớp ngƣời lao động nghèo tự ti phận Ơng Hai Hằng, hồn cảnh khốn khó khơng làm đƣợc nhiều cải phải trai lên vùng cao dạy học cho dù chẳng biết tƣơng lai Bà Hai nhà quan sát mối quan hệ gái cậu Dũng hiểu hai ngƣời họ có vấn đề Bà biết Dũng ngƣời tốt, mối 37 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 261 2020 thực cậu Thân nhƣng thân bà không vƣợt qua đƣợc suy nghĩ “môn đăng hộ đối”, nhƣ mối căng thẳng vốn có lâu chồng bà ơng Tuần Vì lúc hai ngƣời tình cảm cạnh nhau, bà lại cố tỏ khơng vui lịng nhƣ Dũng hái đậu giúp Loan nhƣ cớ để hai ngƣời đƣợc đứng cạnh bà nói “Cơ muốn ăn đậu ván mà có việc hái hết nhờ ngƣời đến ngƣời kia” Nhất Linh, 1988 96 Đây tâm lý dễ hiểu ngƣời mẹ, họ biết rõ hai ngƣời khơng có tƣơng lai khơng biết nên nói hay khơng cuối khơng nói khiến cho câu chuyện họ chuyện đơi bạn Nhà văn nhìn biểu tâm lý tinh vi, duyên dáng ngƣời có cảm tình đặc biệt với nhƣ đoán đƣợc ý nhanh dù ánh mắt, chí linh cảm “Khơng nhìn hẳn vào chỗ Loan ngồi, nhƣng Dũng biết từ lúc vào Loan chăm nhìn Loan ngồi khuất sau Hiền để không ý đến Nàng khơng nói, khơng mỉm cƣời n lặng nhìn Dũng Nghệ thuật miêu tả tâm lý Nhất Linh đƣợc thể tập trung rõ ràng qua đoạn văn phân tích tâm trạng, cảm xúc, cảm nhận Dũng Loan gặp hay bên Nhà văn miêu tả chuyển biến tâm lý họ văn phong chậm rãi khơng vồ vập, vội vã nhƣ nhóm bạn đến nhà Cận chơi, tự nhiên có Dũng Loan cảm thấy ngƣợng ngùng “Chỉ có Dũng Loan đứng lại dƣới gốc khế Hai ngƣời thấy ngƣợng Những câu chuyện thơng thƣờng nói trƣớc mặt ngƣời cách dễ dàng, tự nhiên, lúc hình nhƣ bạo dạn q, khơng dám nói” Nhất Linh, 1988 32 Hay nhƣ hai má nóng hổi thấy Dũng nhìn dị xét, Loan vội nói “Hơm trời đổ gió nồm, em lúc mà nóng ngƣời” Nhất Linh, 1988 60 Ngay đến lúc muốn tỏ tình mà Dũng loay hoay suy nghĩ Dũng đặt mũ xuống bàn đứng dựa vào thành ghế, nghiêng ngƣời để lẩn mặt vào bóng tối Loan biết Dũng muốn đƣợc tự nhìn lại mình; hai mắt nàng tƣơi hẳn lên dƣới ánh đèn hai hàng lơng mi nàng rung động Nhìn Loan, Dũng thấy rõ ý nàng muốn hai mắt lặng lẽ diễn cho chàng biết nỗi vui sƣớng âm thầm đƣợc trông thấy mặt chàng” Nhất Linh, 1988 75 Hay nhƣ hai ngƣời muốn đƣợc tách khỏi vợ chồng anh chị giáo Lâm Thảo “Loan đƣa mắt nhìn Dũng thật nhanh Hai ngƣời phía thơng, tìm đƣờng xuống Sợ định tâm rủ riêng có hai ngƣời nên Dũng nói to - Ai nhƣ anh Trúc đƣơng đứng đợi dƣới kia? Loan nói - Khơng anh Trúc 38 NGUYỄN HƢƠNG NGỌC – CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG… Thật Dũng Loan khơng ngƣời nhìn thấy Trúc đâu - Đi phía Loan ạ, xuống gần - Em phía dốc ngã chết Dũng đứng lại đợi - Ngã có tơi đứng dƣới đỡ” Nhất Linh, 1988 174 Tình cảm Dũng Loan thực đậm sâu nhƣng ngồi, “tình nhƣ đã, mặt ngồi cịn e” mà họ có tâm lý ngại ngùng, giữ kẽ Nhất Linh miêu tả trạng thái xuyên suốt thiên tiểu thuyết khéo léo Hầu nhƣ lúc hai ngƣời bên nhau, họ thể tâm lý Mặc dù sâu bên trong, tình yêu họ tha thiết nhƣng họ rào cản hai bên gia đình, phong mỹ tục mặc cảm cá nhân biểu ngôn từ với Có điểm chung tình u, e dè nhƣ nên họ đoán ý mau chóng qua ánh mắt, cử khn mặt hay lời nói Việc tập trung vào biểu tâm lý nhân vật, nhân vật yêu cách chi tiết, tỉ mỉ thao tác nghệ thuật cách tân so với văn học trung đại truyền thống Trƣớc đây, nhà thơ, nhà văn trung đại thƣờng không sâu khắc họa chi tiết trực tiếp tâm lý nhân vật Nếu có diễn tả thƣờng “tả cảnh ngụ tình” khái quát điển cố điển tích Nội tâm nhân vật ƣu tiên hàng đầu tác giả trung đại Thật thân tác phẩm văn học trung đại gần nhƣ tự thuật cốt cách, tinh thần tâm trạng thân tác giả thơng qua hình tƣợng văn học Điều khác với văn học đại mà nhân vật tác phẩm đƣợc nhà văn quan tâm đến biểu nhỏ nhặt Đặc biệt nữa, văn học trung đại với luân lý nho gia hà khắc khơng khuyến khích nam nữ tự yêu đƣơng tìm hiểu Truyện Kiều Nguyễn Du ngoại lệ việc Nhất Linh tập trung vào tình cảm yêu đƣơng tự nguyện nhân vật cách tân nghệ thuật Ngôn ngữ trần thuật Nhất Linh “thủ lĩnh” quan trọng Tự lực văn đoàn, tổ chức văn học có quy mơ, tơn hoạt động tƣơng đối ổn định văn học Việt Nam kỷ XX Chính lẽ đó, ơng ngƣời tn thủ triệt để quán tôn hành động tổ chức Trong tôn 10 điều đƣợc đƣa từ Tự lực văn đoàn đƣợc thành lập, điều thứ tƣ số điều vơ quan trọng có ý nghĩa trình cách tân văn học “Dùng lối văn giản dị, dễ hiểu, chữ nho, lối văn thật có tính cách An Nam” Đây đặc điểm quan trọng giúp văn chƣơng kỷ XX có bƣớc tiến so với văn học nho gia trƣớc Văn học trung đại truyền thống ƣa sử dụng điển cố điển tích, lối nói khoa trƣơng, phóng dụ đƣợc viết chữ Hán chữ Nôm Chữ Nôm dù loại ngôn ngữ ghi âm TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 261 2020 39 tiếng Việt ngƣời Việt sáng tạo, song lại sử dụng chữ Hán sẵn có nên khó để phổ quát Văn chƣơng đại nói chung, tiểu thuyết Nhất Linh nói riêng sử dụng chữ quốc ngữ viết lối dễ hiểu bình dị Nhất Linh lƣợc bỏ nhiều trƣờng từ, từ vựng Hán Việt đƣa vào Đôi bạn từ Việt nhƣ “một xã hội đƣơng thay đổi” Nhất Linh, 1988 21, “vả lại khơng cịn dịp tốt hơn” Nhất Linh, 1988 32, “Bà Hai ngửng lên nói” Nhất Linh, 1988 38,… Ngôn từ tiểu thuyết tự nhiên, dung dị nhƣ đời sống ngày ; ngôn ngữ kể tả khơng cịn tính biền ngẫu nhƣ thƣờng thấy văn học trung đại đặc biệt khơng cịn trữ tình ngoại đề Điều rút ngắn khoảng cách tác phẩm văn học nghệ thuật với thực đời sống thô nhám Càng sau này, ngôn ngữ văn học gần với đời sống chí xù xì, thơng tục Các nhà văn có thiên hƣớng giản lƣợc tối đa lớp từ bóng bẩy để đến thứ văn chƣơng thô ráp, đời sống Tất thay đổi đƣợc bắt đầu cách tân văn học đầu kỷ mà Tự lực văn đoàn hạt nhân thêm logic kết nối hệ thống chung phục vụ việc thể tƣ tƣởng chủ đề tác phẩm Trong trình diễn giải kiện, chi tiết câu chuyện, lời tả thiên nhiên, bối cảnh gia đình, cá nhân nhân vật đƣợc đặt vào hợp lý, tự nhiên mà không gây khiên cƣỡng Ngay đoạn văn thuật lại căng thẳng Dũng ơng Tuần lời đan xen lời kể hợp lý Trong Đôi bạn Nhất Linh kết hợp nhuần nhuyễn ngôn ngữ kể tả Các chi tiết, kiện, biến cố diễn tác phẩm đƣợc kể tự nhiên, khơng gị bó khiên cƣỡng Sự kiện dẫn đến kiện khác Các kiện làm tiền đề cho xuất “Muốn khỏi cãi lại ông Tuần, Dũng cầm ấm nƣớc rót vào chén, chàng thấy tay chàng run run Biết phút nghiêm trọng, Dũng phải cố sức giữ cao lòng đƣợc thản nhiên Lời mắng ông tuần chàng cho khơng quan hệ gì; ơng tuần khun chàng học chăm chàng học chăm Nhƣng xung đột chàng với ông tuần ngấm ngầm từ lâu rồi; trái ngƣợc, mà chàng ghét, việc khiến chàng khó chịu bỏ học, Dũng biết ông tuần không hiểu đƣợc Chàng khơng phải làm việc gì, sống sung sƣớng nhàn nhã năm trời, ông tuần, chàng khơng có quyền đƣợc phẫn uất Nếu lúc nói ra, ơng tuần khơng chịu nghe, ơng giận mắng chàng bất hiếu, có lỗi mà không chịu nghe lời cha, câu chuyện thành to Dũng đƣa mắt nhìn vƣờn hoa Trong chậu sứ, đá cuội trắng, chồi lan, nhú lên, bóng nhƣ lƣỡi gƣơm 40 NGUYỄN HƢƠNG NGỌC – CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG… Một gió thống qua nhẹ đƣa đẩy dài làm lấp lánh ánh sáng chỗ cong cong rủ xuống Dũng ngắm nghía giỏ hoa trắng xanh mềm mại đám cuống Chàng thở dài, ngƣời nhẹ nhõm từ lúc chàng biết khơng xảy chuyện nữa” Nhất Linh, 1988 86-87 Những lời kể mối quan hệ cha giải thích thêm cho tâm lý lo lắng Dũng nhƣ không khí căng thẳng anh ơng Tuần Đoạn sau đó, tác giả miêu tả vẻ đẹp chậu hoa lan nhú chồi nhƣng khơng khiến bị lạc lõng mà hoàn toàn phù hợp với biến đổi tâm trạng nhân vật Thiên nhiên tâm trạng nhân vật Dũng biết ông tuần mắng nhƣng chuyện lại trở bình thƣờng Anh biết có lỗi với ông biết ông lo lắng cho anh nhƣng chất tính cách suy nghĩ hai cha khác biệt nên dễ xảy xung đột Chỉ cần Dũng nhún nhƣờng lễ phép việc trở lại bình thƣờng Tiểu thuyết Đơi bạn Nhất Linh, với chất tác phẩm lãng mạn chủ nghĩa, mang đặc điểm quan trọng phƣơng pháp sáng tác mà ngôn ngữ trần thuật giàu chất lãng mạn điều đƣợc thể sáng rõ Trong tác phẩm tràn ngập đoạn văn miêu tả suy nghĩ, tâm trạng nhân vật lối kể nhẹ nhàng, đƣa đẩy đặc trƣng văn chƣơng lãng mạn Biết Loan đến Thảo mời sang nhƣng lịng Dũng mong ngóng Loan đến lạ “Một bóng trắng thoáng qua sau giậu tre Dũng ngỡ Loan nhƣng lại mỉm cƣời thất vọng bóng thẳng phía cánh đồng Chàng lấy làm lạ lại mong Loan tha thiết nhƣ vậy, mong Loan nhƣ mong ngƣời xa cách năm Muốn gặp Loan khơng khó cả, nhƣng Loan phải tự ý đến đến lúc gặp gỡ quý Mỗi phút chờ đợi Dũng phút hy vọng; cảnh trời đẹp q mà lịng chàng lúc tự nhiên vui vẻ nên Dũng thiếu đƣợc vui gặp mặt Loan Nếu hết ngày hôm mà Loan khơng đến chàng ghé qua nhà Loan trách Loan cớ lại khơng đến Chàng mỉm cƣời ý trách thật vô lý” Nhất Linh, 1988 59 Những câu văn nhẹ nhàng, nhịp câu thong thả, từ tốn mang lại cảm xúc sâu lắng Tình cảm Dũng dành cho Loan thật lịng sâu sắc có nhƣ trạng thái hồi hộp xuất biết chắn cô xuất Văn phong Đôi bạn nhẹ nhàng, lãng mạn ngập tràn cảm xúc xuyên suốt tiểu thuyết Ngay khoảnh khắc Dũng biết rời xa Loan mãi, không gian ngập tràn tình ý “Chàng đƣa mắt nhìn Loan thấy nảy rạo rực nỗi tiếc đời 41 TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 261 2020 sung sƣớng với Loan chàng đƣợc hƣởng Một gió heo may thơm mùi lúa đƣa mạnh thẳng vào mặt chàng làm trƣớc mắt cảnh tƣợng tƣng bừng bao mùa thu sáng đẹp chƣa đến đời chàng đời Loan” Nhất Linh, 1988 179 Cơn gió heo may buổi chiều mùa thu dƣờng nhƣ làm cho nỗi buồn chia ly trở nên sâu sắc Dũng biết đời không ƣu cho anh có tình nhƣ ý bên Loan Dù cố gắng nhƣng anh chƣa thể ngỏ lời với Loan trƣớc ngày anh định ly, trốn sang nƣớc ngồi với Trúc Giọng văn lúc chậm buồn, tràn ngập tình ý nhƣng thứ tình cảm nuối tiếc, buồn vỡ vụn không gian Liên tiếp tiểu thuyết Đôi bạn ngập tràn đoạn văn đậm màu sắc lãng mạn, giọng văn nhẹ nhàng, dung dị đầy e ấp, ngƣợng ngùng, “tình nhƣ mặt ngồi cịn e” nhƣ Nhất Linh tài vận ngữ để thi ca hóa mối tình dù chớm nở nhƣng sâu sắc hai nhân vật Mặc dù tình u đơm hoa kết trái song trƣớc lựa chọn đời, Dũng buộc phải tự kết thúc để mối quan hệ hai ngƣời mãi “đôi bạn” nhƣ nhan đề tiểu thuyết Ngôn ngữ trần thuật Đôi bạn Nhất Linh đậm màu sắc đại, không bị ràng buộc điển cố, điển tích đầy ẩn ý hay câu văn biền ngẫu mà phóng khống, dung dị, tự nhiên đầy tinh tế Tiểu thuyết luận đề giải phóng tƣ tƣởng tự do, mong muốn thoát ly khỏi ràng buộc lỗi thời, cổ hủ nhƣng lại đƣợc viết lối văn lãng mạn, không cầu kỳ Chính điều giúp cho tác phẩm đến gần với ngƣời đọc, đặc biệt ngƣời trẻ tuổi KẾT LUẬN Đôi bạn số tác phẩm xuất sắc Nhất Linh nói riêng Tự lực văn đồn nói chung Nhà văn có cách tân văn xi mạnh mẽ phƣơng diện kết cấu, nghệ thuật xây dựng tâm lý nhân vật ngôn ngữ trần thuật So với bậc tiền bối nhƣ Tản Đà, Hồ Biếu Chánh hay Nguyễn Bá Học, Phạm Duy Tốn, văn chƣơng Nhất Linh bắt nhịp đƣợc với sóng văn học đại phƣơng Tây nhuần nhuyễn hơn, hoàn chỉnh q trình đại hóa văn xi Việt Nam Đến ông ngƣời thời nhƣ Khái Hƣng, Thạch Lam, Nguyễn Công Hoan, Ngô Tất Tố… văn xi Việt Nam có thay áo để mở đƣờng cho hành trình kéo dài Văn chƣơng Nhất Linh nói riêng Tự lực văn đồn nói chung ln ln hƣớng đến mẻ cách thể tƣ tƣởng Những hình thức nghệ thuật mẻ ơm chứa tƣ tƣởng lớn trị, xã hội ngƣời Sự đau đáu với thời sợi dây kéo dài 42 NGUYỄN HƢƠNG NGỌC – CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG… xuyên suốt văn chƣơng Nhất Linh nhiều tác giả khác Tự lực văn đồn Tuy nhiên vấn đề đại ngơn lại đƣợc đặt ẩn ý nhƣng câu chuyện đời thƣờng cụ thể Chính mà dễ đƣợc ngƣời đọc tiếp nhận, ngƣời đọc thuộc tầng lớp giàu có, thƣợng lƣu xã hội lúc giờ, nhóm ngƣời phần nhiều đƣợc học hành dƣới trƣờng Tây học Bƣớc Nhất Linh ngƣời chí hƣớng với ơng giúp văn học Việt Nam có thay da đổi thịt, góp phần lớn việc định hƣớng diện mạo văn học nƣớc nhà sau  TÀI LIỆU TRÍCH DẪN Hà Minh Đức, Đỗ Văn Khang, Phạm Quang Long, Phạm Thành Hƣng, Nguyễn Văn Nam, Đoàn Đức Phƣơng, Trần Khánh Thành, Lý Hồi Thu 2002 Lí luận văn học Hà Nội Nxb Giáo dục Nhất Linh 1988 Đôi bạn Hà Nội Nxb Đại học Giáo dục chuyên nghiệp Phan Cự Đệ, Trần Đình Hƣợu, Nguyễn Trác, Nguyễn Hồnh Khung, Lê Chí Dũng, Hà Văn Đức 2013 Văn học Việt Nam 1900 - 1945 Hà Nội Nxb Giáo dục ... thuyết Đôi bạn Nhà xuất 34 NGUYỄN HƢƠNG NGỌC – CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG? ?? Đại học Giáo dục chuyên nghiệp xuất năm 1988 Bảng Bảng dung lƣợng phân bố phần, chƣơng tiểu thuyết Đôi bạn Nhất Linh STT... điểm NHỮNG ĐÓNG GÓP TRONG SÁNG TẠO NGHỆ THUẬT TIỂU THUYẾT HIỆN ĐẠI CỦA NHẤT LINH QUA TÁC PHẨM ĐÔI BẠN Kết cấu Kết cấu đơn vị góp phần tạo nên hình thức bề ngồi văn nghệ thuật đồng thời sợi... hiểu Truyện Kiều Nguyễn Du ngoại lệ việc Nhất Linh tập trung vào tình cảm yêu đƣơng tự nguyện nhân vật cách tân nghệ thuật Ngôn ngữ trần thuật Nhất Linh “thủ lĩnh” quan trọng Tự lực văn đoàn, - Xem thêm -Xem thêm Cách tân nghệ thuật trong đôi bạn của Nhất Linh, Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ Nhất Linh là một trong số những cây bút tiêu biểu trong văn học lãng mạn Việt Nam giai đoạn 1900 - 1945. Ông có đóng góp trong việc cách tân nghệ thuật tiểu thuyết Việt Nam. Các kỹ thuật sáng tác theo phương Tây hiện đại được sử dụng nhuần nhuyễn trong tác phẩm của ông. Đôi bạn là tiểu thuyết thể hiện rõ sự cách tân nghệ thuật của nhà văn. Với sự phân tích các khía cạnh như kết cấu, tâm lý nhân vật và ngôn ngữ trần thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn bài viết làm rõ thêm sự cách tân của Nhất Linh trong tác phẩm này. Chủ đề Cách tân nghệ thuậtTiểu thuyết Việt Nam đầu thế kỷ XXVăn học Việt NamCách tân nghệ thuật tiểu thuyếtNgôn ngữ trần thuật Nội dung Text Cách tân nghệ thuật trong đôi bạn của Nhất Linh 31 CHUYÊN MỤC VĂN HỌC - NGÔN NGỮ HỌC CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG ĐÔI BẠN CỦA NHẤT LINH NGUYỄN HƯƠNG NGỌC* Nhất Linh là một trong số những cây bút tiêu biểu trong văn học lãng mạn Việt m gi i oạn - 45. Ông có óng góp trong việc cách tân nghệ thuật tiểu thuyết Việt Nam. Các kỹ thuật sáng tác theo phương Tây hiện ại ược sử dụng nhuần nhuyễn trong tác phẩm của ông. Đôi bạn là tiểu thuyết thể hiện rõ sự cách tân nghệ thuật củ nhà văn. Với sự phân tích các khía cạnh như kết cấu, tâm lý nhân vật và ngôn ngữ trần thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn bài viết làm rõ thêm sự cách tân của Nhất Linh trong tác phẩm này. Từ khóa Nhất Linh, tiểu thuyết Việt Nam đầu thế kỷ XX, văn học Việt Nam 1900 - 1945 Nhận bài ngày 24/3/2020; ư vào biên tập 30/3/2020; phản biện 14/4/2020; duyệt ăng 10/5/2020 1. DẪN NHẬP Năm 1932, Nhất Linh đã mua lại tờ Nhất Linh tên thật là Nguyễn Tƣờng Phong hóa của Phạm Hữu Ninh và Tam là ngƣời con thứ ba trong gia Nguyễn Xuân Mai, huy động Trần đình Nguyễn Tƣờng, là anh của Khánh Giƣ Khái Hƣng, Hồ Trọng Nguyễn Tƣờng Long và Nguyễn Hiếu Tú Mỡ, Nguyễn Tƣờng Long Hoàng Đạo, Nguyễn Tƣờng Lân Tƣờng Lân. Nhất Linh là ngƣời có vai Thạch Lam tạo thành một ban biên trò quan trọng bậc nhất trong việc tập báo mới. Ngay từ những số đầu hình thành nên Tự lực văn đoàn, tổ tiên, Phong hóa đã thổi một luồng gió chức văn học có nhiều hoạt động đạt mới đầy sinh khí vào lòng bạn đọc, hiệu quả cao nhất trong những năm đƣợc đông đảo tầng lớp tiểu tƣ sản 1932 - 1945. thành thị và trí thức trung lƣu đón nhận. Từ thành công đó, Nguyễn * Trƣờng Đại học Khoa học Xã hội và Nhân Tƣờng Tam đã thành lập Tự lực văn văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. đoàn với cơ quan ngôn luận là báo 32 NGUYỄN HƢƠNG NGỌC – CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG… Phong hóa năm 1935 là Ngày nay, của mình. Tƣ tƣởng phải thoát ly ra nhà xuất bản là Đời nay. Ban đầu trụ khỏi lối sống cũ, “cõi đời cũ” xuất hiện sở ở góc phố Hàng Cót và Cửa Bắc khá nhiều trong sáng tác của ông và sau này dời đến 80 Quán Thánh Hà Khái Hƣng. Nhân vật của ông sẵn Nội, Nhất Linh, Khái Hƣng và Hoàng sàng đứng lên, thể hiện cái tôi cá Đạo trở thành ba trụ cột của Tự lực nhân, chống lại các lề thói bất công văn đoàn Phan Cự Đệ, 2013 529. của xã hội phong kiến trƣởng giả. Đôi Nhất Linh là cây bút văn xuôi, sáng bạn chính là một trong số những sáng tác nhiều tiểu thuyết lãng mạn. Trong tác nhƣ thế. thời kỳ đỉnh cao của Tự lực văn đoàn, Tiểu thuyết Đôi bạn đƣợc đăng trên ông đóng góp một số tác phẩm quan Ngày nay năm 1938 và đƣợc xuất bản trọng, nêu lên đƣợc tôn chỉ, tuyên thành sách năm 1939. Tiểu thuyết đã ngôn của tổ chức và gây tiếng vang thể hiện rõ quan điểm nghệ thuật của nhƣ Đoạn tuyệt, Nắng thu, Lạnh lùng, Nhất Linh cũng nhƣ phong cách viết Đôi bạn. Một số tác phẩm, Nhất Linh của ông, một cây bút có khả năng khai đứng tên chung cùng Khái Hƣng cũng thác đời sống nội tâm của con ngƣời đƣợc đánh giá rất cao nhƣ Anh phải vô cùng phong phú và sâu sắc. Đây là sống, Gánh hàng hoa. Nhất Linh là một trong số những tiểu thuyết thể một trong số những cây bút quyết liệt hiện đƣợc sự cách tân nghệ thuật của trong việc thể hiện quan điểm sáng tác giả nói riêng và của Tự lực văn tác của Tự lực văn đoàn. Trong tiểu đoàn nói chung. Bài viết phân tích các thuyết, truyện ngắn của mình, ông yếu tố nhƣ kết cấu, nghệ thuật xây mạnh mẽ thể hiện tƣ tƣởng bài trừ dựng tâm lý nhân vật và ngôn ngữ các hủ tục phong kiến lạc hậu không trần thuật để làm sáng tỏ luận điểm còn phù hợp với thời đại và cổ súy trên. cho lối sống hiện đại, thức thời. “Nhân 2. NHỮNG ĐÓNG GÓP TRONG SÁNG vật của Khái Hƣng yêu đời lạc quan, TẠO NGHỆ THUẬT TIỂU THUYẾT có những ƣớc mơ không tƣởng và HIỆN ĐẠI CỦA NHẤT LINH QUA thƣờng đạt đến mục đích một cách dễ TÁC PHẨM ĐÔI BẠN dàng. Còn những nhân vật của Nhất Linh thƣờng có những cơn khủng Kết cấu hoảng về tinh thần, những giằng xé Kết cấu là đơn vị góp phần tạo nên nội tâm giữa cá nhân và gia đình, tình hình thức bề ngoài của văn bản nghệ yêu và bổn phận, chí hƣớng và hoàn thuật và đồng thời cũng là sợi dây liên cảnh” Nhất Linh, 1988 13-14. Nhiều kết mạch truyện nội hàm của tiểu tác phẩm xuất hiện những cặp hình thuyết. Trong văn học trung đại, tiểu tƣợng hoặc các chi tiết đối lập giữa thuyết chủ yếu đƣợc tổ chức theo kết cũ - mới, giữa lạc hậu - cách tân nhƣ cấu chƣơng hồi. Các chƣơng có dung là cách để ông nhấn mạnh quan điểm lƣợng gần tƣơng đƣơng nhau trong TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 5 261 2020 33 đó tiêu đề chƣơng luôn tóm tắt đƣợc Ngƣời viết có thể sáng tạo nhƣng nội dung nòng cốt của chƣơng đó và không đƣợc phép đi qua những cuối mỗi chƣơng thƣờng là các bình đƣờng biên niêm luật chặt chẽ đã luận diễn giải. Câu chuyện trong tiểu đƣợc quy định. thuyết chƣơng hồi thƣờng đƣợc kể Bƣớc sang thế kỷ XX, khi nhu cầu theo dòng thời gian tuyến tính. Sự cách tân văn học trở nên bức thiết, kết kiện gì đến trƣớc sẽ đƣợc kể trƣớc. cấu của văn xuôi buộc phải vận động Sự kiện sau là hệ quả của một hoặc theo tiến trình thay đổi đó. Nhất Linh nhiều sự kiện trƣớc đó. Kết cấu tiểu cùng các nhà văn trong Tự lực văn thuyết trung đại về cơ bản có những đoàn là những ngƣời đã thực hiện quy định chặt chẽ, nghiêm ngặt. Đây triệt để điều đó. Tiểu thuyết Đôi bạn cũng là một đặc điểm chung của văn cũng đƣợc chia thành các chƣơng chƣơng nho gia. Mọi sáng tác đều nhƣng cách chia hết sức sáng tạo, phải dựa trên một khung quy chuẩn. hiện đại. Mở đầu tiểu thuyết là một chƣơng với Sơ đồ 1. Kết cấu các chƣơng tiểu sự xuất hiện của một bức thƣ do thuyết Đôi bạn của Nhất Linh Dũng viết cho một ngƣời bạn xƣng tôi. Nhặt lá bàng Thay mấy lời nói đầu Từ bức thƣ đó, câu chuyện về Dũng, về Loan, về Trúc và những ngƣời bạn đƣợc tái hiện. Cốt truyện có sự hồi cố, Phần thứ nhất I từ điểm đứng hiện tại nhìn về quá khứ. II Câu chuyện đã không bắt đầu theo III IV dòng thời gian tịnh tiến thông thƣờng V mà có sự ngoái lại. VI So với tiểu thuyết chƣơng hồi trong Phần thứ hai I văn học trung đại, kết cấu của Đôi bạn II phức tạp hơn và không tuân theo bất III kỳ quy định cụ thể nào. Đây hoàn toàn IV là sự sáng tạo của Nhất Linh nhằm V triển khai đƣợc trọn vẹn những ý đồ nghệ thuật của chính mình. Những VI diễn biến chính của câu chuyện đƣợc VII triển khai trong 3 phần lớn. Trong mỗi Phần thứ ba I phần lớn, tác giả chia thành các II chƣơng nhỏ hơn đƣợc đánh số La Mã. III Chúng tôi đƣa ra bảng thống kê dung IV lƣợng các phần, chƣơng để có cái V nhìn định lƣợng tổng quát. Mẫu khảo sát là tiểu thuyết Đôi bạn do Nhà xuất 34 NGUYỄN HƢƠNG NGỌC – CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG… bản Đại học và Giáo dục chuyên không chỉ là một tác phẩm có kết cấu nghiệp xuất bản năm 1988. chƣơng hồi, phi tuyến tính mà quan Bảng 1. Bảng dung lƣợng phân bố các trọng hơn đây là một tiểu thuyết luận phần, chƣơng trong tiểu thuyết Đôi bạn đề. Toàn bộ tiểu thuyết Đôi bạn không của Nhất Linh chỉ là câu chuyện tình yêu của hai ngƣời Dũng - Loan mà nó là câu STT Phần Chƣơng Số trang chuyện về lý tƣởng của những ngƣời Nhặt lá bàng 1 Thay mấy lời 9 trang thanh niên trí thức những năm đầu thế nói đầu kỷ XX mà Dũng, Trúc và những ngƣời 2 58 trang bạn của các anh là hình ảnh biểu 3 Phần thứ nhất I 12,5 trang tƣợng cho điều đó. Trƣớc sự thay đổi 4 II 9,5 trang của đời sống xã hội, họ khao khát có 5 III 6,5 trang đƣợc cuộc sống tự do, thoát ra khỏi 6 IV 9 trang cái khung chật hẹp của xã hội phong 7 V 9 trang kiến cổ hủ mà ông Tuần bố của Dũng 8 VI 11,5 trang hay bà Hai mẹ của Loan là đại diện 9 trang cho điều đó. Họ mong muốn đƣợc 10 Phần thứ hai I 6 trang thoát ly - đó là lý do mà ngay từ phần 11 II 5 trang thứ nhất của tiểu thuyết, nhà văn đƣa 12 III 5,5 trang ra các chi tiết, câu nói gợi mở cho câu 13 IV 14,5 trang chuyện thoát ly của các nhân vật. 14 V 12 trang Phần thứ hai là lúc Nhất Linh xây 15 VI 7,5 trang dựng sắc nét hơn nữa các mâu thuẫn 16 VII 11 trang giữa những ngƣời trẻ và thế hệ cũ 17 45 trang nhƣ sự bất hòa giữa Dũng và bố mình, 18 Phần thứ ba I 13,5 trang mối quan hệ mến thƣơng tự tìm đến 19 II 10,5 trang với nhau ngày càng bền chặt của 20 III 10 trang Dũng và Loan mặc cho việc họ đã 21 IV 5 trang đƣợc gia đình chọn mối khác để lập 22 V 6 trang gia đình. Cùng với đó, những biến cố quan trọng nhất đã xảy ra, trong phần Nguồn Tác giả liệt kê. này thử thách sự quyết tâm vƣợt thoát Dung lƣợng các chƣơng trong từng của Dũng đó là cái chết của Thái và phần của tiểu thuyết không quá chênh của Tạo, sự giục giã của bố mẹ Dũng lệch nhƣng giữa các phần thì có sự trong việc muốn Dũng lấy cô Khánh, khác biệt. Phần thứ hai của tiểu thuyết cũng nhƣ sự báo hiệu căn bệnh lao đƣợc tập trung nhiều nhất với 61,5 của Hà. Tất cả những điều đó không trang, phần thứ ba tác giả viết ngắn làm cho Dũng mất kiên định. Phần ba nhất 45 trang. Điều này hoàn toàn có phần cuối, Dũng quyết tâm cùng thể hiểu đƣợc bởi tiểu thuyết Đôi bạn Trúc thoát ly khỏi ngôi nhà, khỏi cái TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 5 261 2020 35 làng tù túng, chật hẹp, khỏi ngôi nhà sai khi nói Đôi bạn cũng là một tiểu với ngƣời cha gia trƣởng mà nhiều lúc thuyết tâm lý xuất sắc, đánh dấu sự Dũng thấy xấu hổ; từ bỏ cả Loan vì thay đổi trong sáng tác của văn xuôi anh không muốn làm cô khổ. Việt Nam. Trƣớc đó, các tác giả trung Nhất Linh đã có sự cách tân kết cấu đại không chú trọng thể hiện các biểu rất rõ ràng. Ông đã thoát ra khỏi cái hiện tinh vi của đời sống tâm lý nhân khung của lối viết trung đại, theo kiểu vật, không khai thác chi tiết, cụ thể đời chƣơng hồi cổ điển. Ông đã bắt kịp sống nội tâm nhân vật nhƣng đến với cách tổ chức văn bản nghệ thuật Nhất Linh, cùng các sáng tác của Tự trong văn chƣơng hiện đại phƣơng lực văn đoàn, thế giới nội tâm các Tây. Các chƣơng đƣợc tổ chức dài nhân vật đã đƣợc thể hiện sinh động, ngắn khác nhau tùy vào mục đích cụ thể, chi tiết và logic. Nhƣ vậy, ở sáng tạo của ngƣời viết. Sự cách tân tiểu thuyết Đôi bạn có sự tồn tại cả hai này đã góp phần tạo nên độ linh hoạt kết cấu tiểu thuyết luận đề và tiểu trong triển khai nội dung tác phẩm thuyết tâm lý. đồng thời giảm đƣợc dung lƣợng của Dũng, Trúc, Cận, Thái đại diện cho tiểu thuyết khiến nó phù hợp với những nam thanh niên trí thức đứng ngƣời đọc hiện đại. giữa điểm giao của những hệ giá trị Nghệ thuật xây dựng tâm lý cũ - mới. Bản thân họ hiểu đƣợc nhân vật những mâu thuẫn vẫn tồn tại trong xã Trong các tác giả văn xuôi giai đoạn hội lúc đó. Đấy là một xã hội khi 1900 - 1945, Nhất Linh là một trong những giá trị mới tràn vào nhƣ một làn những cây bút tài năng trong việc sóng giữa lúc những hệ giá trị truyền miêu tả diễn biến tâm lý nhân vật. thống vẫn đang tồn tại, bám rễ sâu Tiểu thuyết Đôi bạn là tác phẩm thể trong đời sống của con ngƣời. Thế hiện rõ nhất đặc điểm phong cách giới quan của một xã hội có lịch sử nghệ thuật của nhà văn. Biệt tài của hàng ngàn năm không dễ gì bị suy ông là đi sâu vào những chuyển biến chuyển đối diện với lực hấp dẫn đến tinh vi nhất của đời sống nội tâm nhân từ thế giới quan Tây phƣơng hiện đại. vật và thể hiện nó ra qua hệ thống Thách thức đặt ra là vậy điều gì sẽ ở ngôn từ tinh tế. Đọc Đôi bạn, ngƣời lại và điều gì sẽ bị thay thế. Các nhân đọc đôi khi có cảm tƣởng nhƣ đƣợc vật của Đôi bạn đã bị đặt vào lằn ranh đọc một bản miêu tả chi tiết sự vận mong manh ấy của sự vận động thời động tâm lý của những ngƣời trí thức thế. Họ thấy rằng “sự trái ngƣợc của trẻ tuổi những năm đầu thế kỷ XX đối thâm tâm chàng - mà chàng không đổi mặt với những thách thức của thế hệ, khác đƣợc - với cảnh sống hiện tại thời đại; sự chuyển biến tình cảm con không cho phép Dũng tự do làm nảy ngƣời khi bắt đầu yêu với tất cả các nở đƣợc nhân cách mình. Ở lại thì chỉ cung bậc của nó. Vì thế sẽ không hề có héo mòn dần đi, đau khổ mãi mà 36 NGUYỄN HƢƠNG NGỌC – CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG… vô ích cho mình, cho cả mọi ngƣời” Dũng. Bản thân cô trân trọng từng Nhất Linh, 1988 157. Những nam phút giây bên anh nhƣng chƣa bao thanh niên trí thức đƣợc hƣởng nền giờ dám nghĩ rằng hai ngƣời sẽ có giáo dục Tây học nhƣ Dũng, Trúc và đƣợc hạnh phúc bên nhau trọn đời. các bạn của họ sẵn sàng đấu tranh Nếu Dũng, Trúc, Loan là đại diện cho chống lại những cổ hủ tồn tại cố hữu những ngƣời trẻ đƣợc hƣởng nền Tây trong đời sống. Vì thế trong trái tim và học, cho những tƣ tƣởng mới cấp tiến khối óc họ luôn nung nấu khát vọng thì những ngƣời nhƣ ông bà Tuần bố đƣợc ra khỏi lũy tre làng, đƣợc đi ra mẹ Dũng và ông bà Hai bố mẹ Loan nƣớc ngoài. Khi chƣa có đủ quyết tâm là đại diện cho những cái cũ, những để ra đi, Dũng tự trách bản thân quan điểm đã lỗi thời, lạc hậu. Ông bà “Dũng thấy rằng khi buồn cho Tạo, là Tuần tiêu biểu cho tầng lớp cƣờng chính chàng đã buồn cho đời chàng. quyền, có tiền bạc có quyền lực có Phải sống một đời ngang trái nhƣng khả năng trấn áp ngƣời khác. Mặc dù chàng không có đủ can đảm để thoát đƣợc sống sung sƣớng trong nhung ly…” Nhất Linh, 1988 133. Nhà văn lụa nhƣng Dũng luôn có tâm lý xấu hổ. miêu tả tâm lý sôi sục mong ƣớc Dũng từng nói với Loan “Giàu một đƣợc thoát ly hết sức rõ ràng thông cách thẳng thắn cũng đã khó chịu rồi, qua những cuộc trao đổi về chuyện huống hồ giàu một cách không xứng phải lên đƣờng của Dũng và Trúc đáng. Ngƣời ta ngoài cái ăn mặc, còn cùng những ngƣời bạn. cái kiên sỉ” Nhất Linh, 1988 111. Loan lại là đại diện cho những nữ Anh cảm thấy khinh bỉ thói đe nẹt, thanh niên đƣợc học hành thời kỳ đó. giẫm đạp lên kẻ yếu thế của cha mình. Cô đƣợc quen biết với những chàng Đó là lý do cha con anh luôn căng trai có học hành nhƣ Dũng, Trúc, Cận. thẳng dẫn đến mắng mỏ, cãi vã và trở Tầm nhìn của cô cũng đƣợc giải thoát thành động lực ngày một lớn để anh khỏi những hà khắc của suy nghĩ cũ. quyết ra đi. Tuy đã đƣợc cha mẹ định sẵn hôn sự Bên cạnh đại diện của tầng lớp cƣờng với Thân, con bà phán Lợi nhƣng quyền trong xã hội cũ, ông bà Hai lại Loan vẫn thầm thƣơng Dũng và luôn là đại diện của tầng lớp ngƣời lao tỏ ra thích thú, hạnh phúc mỗi khi động nghèo luôn tự ti về phận của đƣợc gần gũi Dũng hay đƣợc anh mình. Ông Hai Hằng, trong hoàn cảnh quan tâm. Tuy thế gia đình Loan lại khốn khó không làm ra đƣợc nhiều không đƣợc khá giả nhƣ nhà Dũng, của cải phải cùng con trai cả lên vùng bố mẹ Loan có mối hiềm khích với bố cao dạy học cho dù chẳng biết tƣơng Dũng. Do đó, bản thân cô vẫn luôn tự lai thế nào. Bà Hai ở nhà quan sát mối ý thức về thân phận của mình. Cô quan hệ giữa con gái và cậu Dũng thì chƣa bao giờ dám bƣớc quá giới hạn hiểu rằng giữa hai ngƣời họ có vấn đề. trong mối tình thầm kín của mình với Bà biết Dũng là ngƣời tốt, là một mối TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 5 261 2020 37 thực sự hơn cậu Thân nhƣng bản không biết nên nói hay không rồi cuối thân bà không vƣợt qua đƣợc suy cùng không nói khiến cho câu chuyện nghĩ “môn đăng hộ đối”, cũng nhƣ mối của họ mãi là chuyện của đôi bạn. căng thẳng vốn có bấy lâu của chồng Nhà văn nhìn ra những biểu hiện tâm bà và ông Tuần. Vì thế mỗi lúc hai lý tinh vi, duyên dáng của những ngƣời tình cảm cạnh nhau, bà lại cố tỏ ngƣời có cảm tình đặc biệt với nhau ra không vui lòng nhƣ khi Dũng hái nhƣ có thể đoán đƣợc ý nhau rất đậu giúp Loan nhƣ là cái cớ để hai nhanh dù chỉ bằng ánh mắt, thậm chí ngƣời đƣợc đứng cạnh nhau thì bà chỉ là linh cảm “Không nhìn hẳn vào nói “Cô muốn ăn đậu ván mà có một chỗ Loan ngồi, nhƣng Dũng biết rằng việc hái cũng hết nhờ ngƣời nọ đến từ lúc vào Loan vẫn chăm chú nhìn ngƣời kia” Nhất Linh, 1988 96. Đây mình. Loan ngồi khuất sau Hiền để là tâm lý rất dễ hiểu của một ngƣời không ai chú ý đến. Nàng không nói, mẹ, khi họ biết rõ rằng giữa hai ngƣời không mỉm cƣời chỉ yên lặng nhìn sẽ không bao giờ có tƣơng lai. Dũng. Nghệ thuật miêu tả tâm lý của Nhất Dũng đặt mũ xuống bàn và đứng dựa Linh đƣợc thể hiện tập trung và rõ vào thành ghế, hơi nghiêng ngƣời để ràng hơn cả qua những đoạn văn lẩn mặt vào trong bóng tối. Loan biết phân tích tâm trạng, cảm xúc, cảm rằng Dũng muốn đƣợc tự do nhìn lại nhận của Dũng và Loan mỗi khi gặp mình; hai con mắt nàng bỗng tƣơi hẳn nhau hay đi bên nhau. Nhà văn miêu lên dƣới ánh đèn và hai hàng lông mi tả sự chuyển biến tâm lý của họ bằng nàng hơi rung động. Nhìn Loan, Dũng văn phong rất chậm rãi không vồ vập, thấy rõ ý nàng muốn bằng hai con mắt vội vã nhƣ khi cùng nhóm bạn đến lặng lẽ diễn cho chàng biết nỗi vui nhà Cận chơi, ai cũng tự nhiên chỉ có sƣớng âm thầm đƣợc trông thấy mặt Dũng và Loan cảm thấy ngƣợng chàng” Nhất Linh, 1988 75. ngùng “Chỉ có Dũng và Loan đứng lại Hay nhƣ khi hai ngƣời muốn đƣợc dƣới gốc cây khế. Hai ngƣời thấy tách ra khỏi vợ chồng anh chị giáo ngƣợng. Những câu chuyện thông Lâm Thảo thƣờng nói trƣớc mặt mọi ngƣời một “Loan đƣa mắt nhìn Dũng thật nhanh. cách rất dễ dàng, tự nhiên, thì lúc này Hai ngƣời cùng đi về phía mấy cây hình nhƣ hơi bạo dạn quá, không ai thông, tìm đƣờng xuống. Sợ có vẻ là dám nói” Nhất Linh, 1988 32. Hay định tâm rủ nhau chỉ đi riêng có hai nhƣ khi hai má nóng hổi vì thấy Dũng ngƣời nên Dũng nói to nhìn mình dò xét, Loan vội nói “Hôm - Ai nhƣ anh Trúc đƣơng đứng đợi ở nay trời đổ gió nồm, em đi một lúc mà dƣới kia? nóng cả ngƣời” Nhất Linh, 1988 60. Ngay cả đến lúc muốn tỏ tình mà Loan nói Dũng cũng cứ loay hoay suy nghĩ - Không là anh Trúc thì là ai nữa. 38 NGUYỄN HƢƠNG NGỌC – CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG… Thật ra cả Dũng và Loan không ngƣời gần nhƣ là một bản tự thuật cốt cách, nào nhìn thấy Trúc đâu cả. tinh thần và tâm trạng của bản thân - Đi về phía này cô Loan ạ, xuống gần tác giả thông qua những hình tƣợng hơn. văn học. Điều này khác với văn học - Em về phía ấy dốc ngã chết. hiện đại khi mà nhân vật trong tác Dũng đứng lại đợi phẩm đƣợc nhà văn quan tâm đến - Ngã đã có tôi đứng ở dƣới đỡ” Nhất từng biểu hiện nhỏ nhặt nhất. Đặc biệt Linh, 1988 174. hơn nữa, văn học trung đại với những Tình cảm giữa Dũng và Loan thực ra luân lý nho gia hà khắc không khuyến đã đậm sâu nhƣng không ai thể hiện khích nam nữ tự do yêu đƣơng tìm ra ngoài, “tình trong nhƣ đã, mặt ngoài hiểu Truyện Kiều của Nguyễn Du là còn e” vì thế mà sự họ có tâm lý ngại một ngoại lệ thì việc Nhất Linh tập ngùng, giữ kẽ. Nhất Linh đã miêu tả trung vào tình cảm yêu đƣơng tự trạng thái này xuyên suốt thiên tiểu nguyện của các nhân vật là một sự thuyết rất khéo léo. Hầu nhƣ lúc nào cách tân nghệ thuật. hai ngƣời bên nhau, họ đều thể hiện Ngôn ngữ trần thuật tâm lý đó. Mặc dù sâu bên trong, tình Nhất Linh là một trong những “thủ yêu của họ rất tha thiết nhƣng giữa họ lĩnh” quan trọng nhất của Tự lực văn vẫn là những rào cản của hai bên gia đoàn, tổ chức văn học có quy mô, tôn đình, của thuần phong mỹ tục và của chỉ và hoạt động tƣơng đối ổn định những mặc cảm cá nhân không thể trong văn học Việt Nam thế kỷ XX. biểu hiện ra bằng ngôn từ với nhau. Chính vì lẽ đó, ông là ngƣời tuân thủ Có những điểm chung về tình yêu, sự khá triệt để và nhất quán các tôn chỉ e dè nhƣ vậy nên họ đoán ý nhau rất hành động của tổ chức. Trong tôn chỉ mau chóng chỉ qua một ánh mắt, một 10 điều đƣợc đƣa ra ngay từ khi Tự cử chỉ khuôn mặt hay một lời nói. lực văn đoàn mới đƣợc thành lập, Việc tập trung vào biểu hiện tâm lý điều thứ tƣ là một trong số những điều nhân vật, nhất là nhân vật đang yêu vô cùng quan trọng và có ý nghĩa một cách chi tiết, tỉ mỉ là thao tác nghệ trong quá trình cách tân văn học thuật cách tân so với văn học trung “Dùng một lối văn giản dị, dễ hiểu, ít đại truyền thống. Trƣớc đây, các nhà chữ nho, một lối văn thật có tính cách thơ, nhà văn trung đại thƣờng không An Nam”. Đây chính là đặc điểm quan đi sâu khắc họa chi tiết và trực tiếp trọng giúp văn chƣơng thế kỷ XX có tâm lý nhân vật. Nếu có diễn tả thì bƣớc tiến so với văn học nho gia trƣớc thƣờng là “tả cảnh ngụ tình” hoặc khái đây. Văn học trung đại truyền thống quát bằng các điển cố điển tích. Nội ƣa sử dụng điển cố điển tích, lối nói tâm nhân vật không phải ƣu tiên hàng khoa trƣơng, phóng dụ và đƣợc viết đầu của các tác giả trung đại. Thật ra bằng chữ Hán hoặc chữ Nôm. Chữ bản thân tác phẩm văn học trung đại Nôm dù là một loại ngôn ngữ ghi âm TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 5 261 2020 39 tiếng Việt do ngƣời Việt sáng tạo, nhau thêm logic và kết nối trong một song lại sử dụng bộ chữ Hán sẵn có hệ thống chung phục vụ việc thể hiện nên về cơ bản rất khó để phổ quát. tƣ tƣởng chủ đề tác phẩm. Trong quá Văn chƣơng hiện đại nói chung, tiểu trình diễn giải các sự kiện, chi tiết của thuyết Nhất Linh nói riêng sử dụng câu chuyện, những lời tả về thiên chữ quốc ngữ và viết bằng một lối hết nhiên, về bối cảnh gia đình, về cá sức dễ hiểu và bình dị. Nhất Linh lƣợc nhân các nhân vật đƣợc đặt vào hợp bỏ nhiều các trƣờng từ, từ vựng Hán lý, tự nhiên mà không gây ra bất kỳ sự Việt và đƣa vào trong Đôi bạn những khiên cƣỡng nào. Ngay cả trong từ rất thuần Việt nhƣ “một xã hội những đoạn văn thuật lại sự căng đƣơng thay đổi” Nhất Linh, 1988 21, thẳng giữa Dũng và ông Tuần thì lời “vả lại không còn dịp nào tốt hơn” sự đan xen của lời kể cũng rất hợp lý Nhất Linh, 1988 32, “Bà Hai ngửng “Muốn khỏi cãi lại ông Tuần, Dũng lên nói” Nhất Linh, 1988 38,… Ngôn cầm ấm nƣớc rót vào chén, chàng từ trong tiểu thuyết tự nhiên, dung dị thấy tay chàng run run. Biết là một nhƣ đời sống hằng ngày ; ngôn ngữ phút rất nghiêm trọng, Dũng phải cố kể và tả không còn tính biền ngẫu nhƣ sức giữ cao lòng đƣợc thản nhiên. Lời thƣờng thấy trong văn học trung đại mắng của ông tuần chàng cho là và đặc biệt không còn trữ tình ngoại không quan hệ gì; ông tuần khuyên đề. Điều đó đã rút ngắn khoảng cách chàng học chăm chỉ thì chàng sẽ học giữa tác phẩm văn học nghệ thuật với chăm. Nhƣng sự xung đột của chàng hiện thực đời sống thô nhám. Càng về với ông tuần ngấm ngầm đã từ lâu rồi; sau này, ngôn ngữ trong văn học càng những sự trái ngƣợc, những cái mà gần với đời sống hơn thậm chí là xù xì, chàng ghét, những việc khiến chàng thông tục hơn. Các nhà văn có thiên khó chịu đến nỗi bỏ cả học, Dũng biết hƣớng giản lƣợc tối đa các lớp từ là ông tuần không sao hiểu đƣợc. bóng bẩy để đi đến một thứ văn Chàng không phải làm việc gì, sống chƣơng thô ráp, thuần đời sống. Tất sung sƣớng nhàn nhã hơn một năm cả sự thay đổi đó đƣợc bắt đầu bởi trời, đối với ông tuần, chàng không có những cách tân trong văn học đầu thế quyền đƣợc phẫn uất. Nếu ngay lúc kỷ mà Tự lực văn đoàn là một trong này nói ra, chắc ông tuần không chịu những hạt nhân. nghe, ông sẽ nổi giận mắng chàng là Trong Đôi bạn Nhất Linh đã kết hợp con bất hiếu, có lỗi mà không chịu nhuần nhuyễn giữa ngôn ngữ kể và tả. nghe lời cha, rồi câu chuyện sẽ thành Các chi tiết, sự kiện, biến cố diễn ra to. trong tác phẩm đƣợc kể tự nhiên, Dũng đƣa mắt nhìn ra vƣờn hoa. không gò bó khiên cƣỡng. Sự kiện Trong một chậu sứ, giữa mấy hòn đá này dẫn đến sự kiện khác. Các sự cuội trắng, một chồi lan, mới nhú lên, kiện làm tiền đề cho sự xuất hiện của bóng và sạch nhƣ một lƣỡi gƣơm. 40 NGUYỄN HƢƠNG NGỌC – CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG… Một cơn gió thoáng qua nhẹ đƣa đẩy đến vì Thảo đã mời cô sang nhƣng những ngọn lá dài và làm lấp lánh ánh trong lòng Dũng vẫn mong ngóng sáng ở chỗ lá cong cong rủ xuống. Loan đến lạ Dũng ngắm nghía những giỏ hoa “Một bóng trắng thoáng qua sau giậu trắng xanh mềm mại trong đám cuống tre. Dũng ngỡ là Loan nhƣng lại mỉm lá. Chàng thở dài, trong ngƣời nhẹ cƣời thất vọng vì bóng đó đi thẳng về nhõm và từ lúc đó chàng biết chắc là phía cánh đồng. Chàng lấy làm lạ sẽ không xảy ra chuyện gì nữa” Nhất rằng tại sao lại có thể mong Loan tha Linh, 1988 86-87. thiết nhƣ vậy, mong Loan nhƣ mong Những lời kể về mối quan hệ cha con một ngƣời xa cách đã mấy năm. đã giải thích thêm cho tâm lý lo lắng Muốn gặp Loan không khó gì cả, của Dũng cũng nhƣ không khí căng nhƣng Loan phải tự ý đến và đến giữa thẳng giữa anh và ông Tuần. Đoạn lúc này thì gặp gỡ ấy mới quý. Mỗi sau đó, tác giả miêu tả vẻ đẹp của một phút chờ đợi đối với Dũng là một chậu hoa lan mới nhú chồi nhƣng phút hy vọng; cảnh trời đẹp quá mà không hề khiến nó bị lạc lõng mà hoàn lòng chàng lúc đó tự nhiên vui vẻ quá toàn phù hợp với sự biến đổi trong nên Dũng chắc rằng không thể nào tâm trạng của nhân vật. Thiên nhiên thiếu đƣợc cái vui gặp mặt Loan. Nếu ấy cũng chính là tâm trạng của nhân hết ngày hôm nay mà Loan không đến vật. Dũng biết ông tuần mắng mình thì chàng sẽ ghé qua nhà Loan và nhƣng rồi mọi chuyện sẽ lại trở về trách Loan vì cớ sao lại không đến. bình thƣờng. Anh biết mình có lỗi với Chàng mỉm cƣời vì cái ý trách ấy thật ông và biết rằng ông lo lắng cho anh là vô lý” Nhất Linh, 1988 59. nhƣng bản chất tính cách và suy nghĩ Những câu văn nhẹ nhàng, nhịp câu của hai cha con quá khác biệt nên dễ thong thả, từ tốn mang lại cảm xúc xảy ra xung đột. Chỉ cần Dũng nhún sâu lắng. Tình cảm của Dũng dành nhƣờng và lễ phép thì mọi việc sẽ trở cho Loan là thật lòng và sâu sắc bởi lại bình thƣờng. chỉ có nhƣ thế thì trạng thái hồi hộp Tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh, với kia mới xuất hiện ngay cả khi biết rằng bản chất là một tác phẩm lãng mạn chắc chắn cô sẽ xuất hiện. chủ nghĩa, mang trong mình những đặc điểm quan trọng của phƣơng Văn phong trong Đôi bạn nhẹ nhàng, pháp sáng tác này mà ngôn ngữ trần lãng mạn ngập tràn cảm xúc ấy xuyên thuật giàu chất lãng mạn là điều đƣợc suốt cả tiểu thuyết. Ngay cả trong thể hiện rất sáng rõ. Trong tác phẩm khoảnh khắc Dũng biết mình sẽ rời xa tràn ngập các đoạn văn miêu tả suy Loan mãi mãi, không gian vẫn ngập nghĩ, tâm trạng của nhân vật bằng lối tràn tình ý kể nhẹ nhàng, đƣa đẩy đặc trƣng của “Chàng đƣa mắt nhìn Loan và thấy văn chƣơng lãng mạn. Biết là Loan sẽ nảy ra rạo rực nỗi tiếc một cuộc đời TẠP CHÍ KHOA HỌC XÃ HỘI số 5 261 2020 41 sung sƣớng với Loan đáng lẽ chàng biền ngẫu mà phóng khoáng, dung dị, đƣợc hƣởng. Một cơn gió heo may tự nhiên và đầy tinh tế. Tiểu thuyết thơm mùi lúa đƣa mạnh thẳng vào luận đề về sự giải phóng tƣ tƣởng tự mặt chàng làm hiện ra trƣớc mắt cảnh do, mong muốn thoát ly khỏi những tƣợng tƣng bừng của bao mùa thu ràng buộc đã lỗi thời, cổ hủ nhƣng lại sáng đẹp chƣa đến trong đời chàng đƣợc viết bằng một lối văn rất lãng và đời Loan” Nhất Linh, 1988 179. mạn, không cầu kỳ. Chính điều này đã Cơn gió heo may của buổi chiều mùa giúp cho tác phẩm đến gần hơn với thu dƣờng nhƣ càng làm cho nỗi buồn ngƣời đọc, đặc biệt là những ngƣời chia ly càng trở nên sâu sắc. Dũng trẻ tuổi. biết rằng cuộc đời không ƣu ái cho 3. KẾT LUẬN anh có một cuộc tình nhƣ ý bên Loan. Đôi bạn là một trong số những tác Dù đã cố gắng nhƣng anh chƣa thể phẩm xuất sắc của Nhất Linh nói riêng nào ngỏ lời với Loan ngay cả trƣớc và của Tự lực văn đoàn nói chung. ngày anh quyết định thoát ly, trốn Nhà văn đã có sự cách tân văn xuôi sang nƣớc ngoài cùng với Trúc. mạnh mẽ trên các phƣơng diện kết Giọng văn lúc này chậm và buồn, vẫn cấu, nghệ thuật xây dựng tâm lý nhân tràn ngập tình ý nhƣng là một thứ tình vật và ngôn ngữ trần thuật. So với các cảm nuối tiếc, buồn vỡ vụn không bậc tiền bối nhƣ Tản Đà, Hồ Biếu gian. Chánh hay Nguyễn Bá Học, Phạm Liên tiếp trong tiểu thuyết Đôi bạn Duy Tốn, văn chƣơng của Nhất Linh ngập tràn những đoạn văn đậm màu đã bắt nhịp đƣợc với làn sóng văn học sắc lãng mạn, giọng văn nhẹ nhàng, hiện đại phƣơng Tây nhuần nhuyễn dung dị và đầy e ấp, ngƣợng ngùng, hơn, hoàn chỉnh hơn quá trình hiện “tình trong nhƣ đã mặt ngoài còn e” đại hóa văn xuôi Việt Nam. Đến ông nhƣ thế. Nhất Linh đã bằng tài vận và những ngƣời cùng thời nhƣ Khái ngữ của mình để thi ca hóa mối tình Hƣng, Thạch Lam, Nguyễn Công dù chớm nở nhƣng đã rất sâu sắc Hoan, Ngô Tất Tố… văn xuôi Việt giữa hai nhân vật chính. Mặc dù tình Nam đã có sự thay áo để mở đƣờng yêu đó có thể đơm hoa kết trái song cho một hành trình mới kéo dài cho trƣớc những lựa chọn của cuộc đời, đến bây giờ. Dũng buộc phải tự mình kết thúc nó Văn chƣơng của Nhất Linh nói riêng để mối quan hệ của hai ngƣời mãi mãi và Tự lực văn đoàn nói chung luôn chỉ là “đôi bạn” nhƣ nhan đề của tiểu luôn hƣớng đến sự mới mẻ trong thuyết. cách thể hiện và trong tƣ tƣởng. Ngôn ngữ trần thuật trong Đôi bạn của Những hình thức nghệ thuật mới mẻ Nhất Linh đậm màu sắc hiện đại, ôm chứa những tƣ tƣởng lớn về chính không bị ràng buộc bởi các điển cố, trị, xã hội và con ngƣời. Sự đau đáu điển tích đầy ẩn ý hay các câu văn với thời cuộc này là sợi dây kéo dài 42 NGUYỄN HƢƠNG NGỌC – CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT TRONG… xuyên suốt trong văn chƣơng của nhóm ngƣời phần nhiều đƣợc học Nhất Linh và nhiều tác giả khác trong hành dƣới ngôi trƣờng Tây học. Tự lực văn đoàn. Tuy nhiên những Bƣớc đi của Nhất Linh và những vấn đề đại ngôn đó lại đƣợc đặt ẩn ý ngƣời cùng chí hƣớng với ông đã trong nhƣng câu chuyện đời thƣờng giúp văn học Việt Nam có sự thay da rất cụ thể. Chính vì thế mà nó dễ đổi thịt, góp một phần lớn trong việc đƣợc ngƣời đọc tiếp nhận, nhất là định hƣớng diện mạo văn học nƣớc ngƣời đọc thuộc tầng lớp giàu có, nhà sau này.  thƣợng lƣu trong xã hội lúc bấy giờ, TÀI LIỆU TRÍCH DẪN 1. Hà Minh Đức, Đỗ Văn Khang, Phạm Quang Long, Phạm Thành Hƣng, Nguyễn Văn Nam, Đoàn Đức Phƣơng, Trần Khánh Thành, Lý Hoài Thu. 2002. Lí luận văn học. Hà Nội Nxb. Giáo dục. 2. Nhất Linh. 1988. Đôi bạn. Hà Nội Nxb. Đại học và Giáo dục chuyên nghiệp. 3. Phan Cự Đệ, Trần Đình Hƣợu, Nguyễn Trác, Nguyễn Hoành Khung, Lê Chí Dũng, Hà Văn Đức. 2013. Văn học Việt Nam 1900 - 1945. Hà Nội Nxb. Giáo dục. Trang chủSách Văn học Trong NướcTiểu thuyếtĐôi Bạn Đôi bạn được Nhất Linh viết năm 1938 và hoàn thành vào năm 1939. Đây là thời điểm mà văn học lãng mạn đã thoái trào, nhường chỗ cho nền văn học hiện thực phê phán phát triển. Là một trong những cây bút nòng cốt cuả nhóm Tự Lực Văn đoàn, văn ... Xem thêm Thông tin kèm theo Có dịch vụ bọc sách plastic cao cấp cho sách này Chi tiết Miễn phí giao hàng toàn quốc cho Đơn hàng từ Áp dụng từ 1/2/2015. Xem chi tiết » Sách nên mua kèm với sách này Giới thiệu sách Thông tin chi tiết Đánh giá & bình luận Đôi Bạn Thông tin tác giả Nhất Linh 1906-1963, tên thật Nguyễn Tường Tam. Ông là một nhà văn, nhà báo, họa sĩ nổi tiếng của Việt Nam. Ông là người thành lập Tự Lực Văn Đoàn và là cây bút chính của nhóm, từng giữ vai trò Chủ bút tuần báo Phong Hóa và báo Ngày Nay. Sinh thời, ông hoạt động nghệ ... Vào trang riêng của tác giả Xem tất cả các sách của tác giả Đôi bạn được Nhất Linh viết năm 1938 và hoàn thành vào năm 1939. Đây là thời điểm mà văn học lãng mạn đã thoái trào, nhường chỗ cho nền văn học hiện thực phê phán phát triển. Là một trong những cây bút nòng cốt cuả nhóm Tự Lực Văn đoàn, văn chương của Nhất Linh là sự pha trộn hài hoà giữa văn phong lãng mạn và những đề tài đậm màu sắc hiện thực và mang tính thời đại. Điều này thể hiện rất rõ qua tiểu thuyết Đôi bạn đón đọc. Thông tin chi tiết Tác giả Nhất Linh Nhà xuất bản Nxb văn học Nhà phát hành NXB Văn Học Mã Sản phẩm 9786049579585 Khối lượng gam Ngôn ngữ Tiếng Việt Định dạng Bìa mềm Kích thước x cm Ngày phát hành 07/2018 Số trang 188 Nhận xét từ khách hàng Đánh giá trung bình 0 - người đánh giá 0,0 5 ★ 0 4 ★ 0 3 ★ 0 2 ★ 0 1 ★ 0 Bình luận từ facebook Đôi bạn– xuất bản năm 1936 của Nhất Linh TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA NGỮ VĂN ====== NGUYỄN THẢO MY THỜI GIAN VÀ KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ĐÔI BẠN CỦA NHẤT LINH KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành Văn học Việt Nam HÀ NỘI, 2018 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA NGỮ VĂN ====== NGUYỄN THẢO MY THỜI GIAN VÀ KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ĐÔI BẠN CỦA NHẤT LINH KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành Văn học Việt Nam Người hướng dẫn khoa học TS. THÀNH ĐỨC BẢO THẮNG HÀ NỘI, 2018 LỜI CẢM ƠN Em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô trường Đại học sư phạm Hà Nội 2, khoa Ngữ Văn, tổ Văn học Việt Nam đã tạo điều kiện trong suốt thời gian em học tập và nghiên cứu tại trường. Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo - TS. Thành Đức Bảo Thắng, người đã hướng dẫn, động viên và tận tình giúp đỡ em hoàn thành khóa luận này. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 1 tháng 5 năm 2018 Sinh viên Nguyễn Thảo My LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan Khóa luận “Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh” là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, có sự tham khảo ý kiến của những người đi trước, dưới sự giúp đỡ khoa học của TS. Thành Đức Bảo Thắng. Khóa luận không sao chép từ một tài liệu, công trình có sẵn nào. Hà Nội ngày 1 tháng 5 năm 2018 Sinh viên Nguyễn Thảo My MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu ........................................................................................ 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 6 4. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................... 6 5. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 6 6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 7 7. Đóng góp của khóa luận................................................................................ 7 8. Cấu trúc khóa luận ........................................................................................ 7 NỘI DUNG ....................................................................................................... 8 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG ...................................................... 8 Tác giả Nhất Linh và vị trí của tiểu thuyết Đôi bạn .................................. 8 Tác giả Nhất Linh ................................................................................... 8 Vị trí của tiểu thuyết Đôi bạn ............................................................... 11 Thời gian và không gian nghệ thuật......................................................... 13 Thời gian nghệ thuật ............................................................................. 13 Không gian nghệ thuật. ......................................................................... 20 Vai trò của thời gian và không gian nghệ thuật ....................................... 29 CHƯƠNG 2. BIỂU HIỆN CỦA THỜI GIAN VÀ KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ĐÔI BẠN CỦA NHẤT LINH ................ 30 Biểu hiện của thời gian nghệ thuật........................................................... 30 Thời gian hiện thực hàng ngày.............................................................. 30 Thời gian hồi tưởng ............................................................................... 34 Thời gian tương lai ................................................................................ 37 Biểu hiện của không gian nghệ thuật ....................................................... 40 Không gian đời thường ......................................................................... 40 Không gian thiên nhiên ......................................................................... 44 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 49 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Văn học Việt Nam giai đoạn 1930-1945 chịu sự tác động mạnh mẽ của hoàn cảnh xã hội, đã thay đổi nhanh chóng, toàn diện và hòa nhập được văn học hiện đại thế giới. Đây là giai đoạn đánh dấu bước ngoặt của lịch sử văn học với sự ra đời của nhiều trào lưu, khuynh hướng, đa dạng và phong phú. Tự lực văn đoàn là tổ chức văn học, đồng thời cũng là tổ chức văn hóa xã hội ra đời trong bối cảnh này. Với chủ trương, ý thức và khát vọng đổi mới quan niệm nhân sinh, quan niệm xã hội, quan điểm thẩm mĩ, các nhà văn trong văn đoàn đã đẩy nhanh quá trình phát triển của văn học trên con đường hiện đại hóa. Khẳng định vai trò quan trọng của văn học lãng mạn nói chung và Tự lực văn đoàn nói riêng, trên Tạp chí Sông Hương số 37 tháng 4 năm 1989 nhà nghiên cứu Hoàng Xuân Hãn đã viết “Nhóm Tự lực văn đoàn không phải là nhóm duy nhất nhưng là nhóm quan trọng nhất và là nhóm cải cách đầu tiên của văn học hiện đại”. [12, Nghiên cứu về nghệ thuật tiểu thuyết hiện đại với các yếu tố cấu thành, không thể không chú ý tới những thành tựu nghệ thuật quan trọng của tiểu thuyết Tự lực văn đoàn. Hơn nữa, mỗi nhà văn trong văn phái lại có một giọng điệu riêng tạo nên một phong cách khác nhau. Các cây bút trong văn đoàn góp phần làm phong phú, đa dạng và phát triển nhanh chóng các thể loại văn xuôi nghệ thuật trong những năm 30 của thế kỉ XX. Chủ bút Nhất Linh là người có con mắt tinh đời, đã nhìn nhận và hướng mỗi tác giả trong văn đoàn trở thành một cây bút chuyên biệt nổi danh về một thể loại. Khái Hưng, chuyển từ lối viết luận thuyết sang viết tiểu thuyết. Tú Mỡ chuyển sang làm thơ trào phúng. Trọng Lang phải là tác giả tiêu biểu cho phóng sự còn Thế Lữ phải là người mở đầu cho “thơ mới” … Các tác phẩm của Nhất Linh đã thể hiện toàn diện đường lối cũng như tôn chỉ của văn phái, nhằm đổi mới văn chương và cải 1 cách xã hội. Lựa chọn nghiên cứu tiểu thuyết của Nhất Linh là hướng đi đúng đắn để hiểu hơn về tác phẩm, tác giả và tiểu thuyết Tự lực văn đoàn. Như chúng ta đã biết, tiểu thuyết Việt Nam đầu thế kỉ XX mang hơi thở của thời đại mới. Để đạt được thành tựu đó chính là nhờ có sự giao lưu văn hóa phương Tây, phương Đông và sự kết tinh của hơn mười thế kỉ văn học dân tộc. Sau 1932, tiểu thuyết ở Việt Nam phát triển mạnh. Các nhà văn tiến bộ chủ trương cải cách xã hội, hạ bệ chế độ đại gia đình, mê tín dị đoan, đạp tan luân lí Khổng Mạnh. Nhất Linh cũng từng du học ở phương Tây nên sự ảnh hưởng này rất rõ ràng. Qua các nhân vật, nhà văn đã thể hiện khát vọng tự do cá nhân của mình, vì vậy cuộc đấu tranh cũ - mới diễn ra rất quyết liệt. Đôi bạn đặt một cột mốc quan trọng trong tiến trình tư tưởng và nghệ thuật của Nhất Linh. Đôi bạn cùng với Đoạn tuyệt, Lạnh lùng, Bướm trắng… đã góp phần khẳng định giá trị tiểu thuyết của Nhất Linh. Ngôn ngữ trong tác phẩm nhẹ nhàng, giản dị, trong sáng, từng được đánh giá cao. Xuất phát từ thực tế đó, nghiên cứu về đề tài Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh để thấy rõ tài năng, vị trí, của ông trên con đường hiện đại hóa văn học. Đồng thời cho thấy sự thay đổi về tư tưởng cũng như nghệ thuật viết tiểu thuyết của ông. Tìm hiểu về Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh không những thấy được tâm huyết, tài năng của tác giả mà giúp cho người viết rèn luyện ý thức tự chủ, khả năng nghiên cứu văn học và xử lí kiến thức… trong bước đầu nghiên cứu khoa học. Đây là một công việc cần thiết với một người học văn và một giáo viên tương lai. 2. Lịch sử nghiên cứu Tình hình nghiên cứu về thời gian và không gian nghệ thuật Nhiều nhà nghiên cứu đã cho rằng, thời gian và không gian bên cạnh việc cho thấy cách nhìn, cách đánh giá của tác giả về vũ trụ, về con người đồng thời còn được xử lí “như một hình thức để kiến tạo nên tác phẩm cụ thể” 2 [34, Lí thuyết thi pháp học hiện đại cho rằng “Thời gian nghệ thuật là hình thức nội tại của hình tượng nghệ thuật” [6, Và không gian nghệ thuật là bối cảnh để các nhân vật trong tác phẩm xuất hiện. Thời gian và không gian nghệ thuật tựu chung lại trong tác phẩm ngôn từ, qua đó cho thấy điểm nhìn mà tác giả lựa chọn để sáng tác đồng thời hé mở tư duy cá nhân của tác giả. Pospelov khẳng định “Văn học nghệ thuật thì trái lại … chủ yếu thể hiện các quá trình đời sống diễn ra trong thời gian, tức là hoạt động sống của con người gắn liền với chuỗi cảm thụ, suy nghĩ, ý định, hành vi, sự kiện”. Quan niệm của Pospelov đã cho rằng thời gian trong văn học là một hiện tượng khách quan mà con người sống, hành động, thể hiện tâm trạng, suy nghĩ trong khoảng thời gian đó. Ở Việt Nam, một số nhà nghiên cứu đã mở ra hướng nghiên cứu mới cho thi pháp học. Trong công trình Thi pháp thơ Tố Hữu 1987, Trần Đình Sử đã nói đến thời gian và không gian nghệ thuật như sau - “Khó mà hiểu được con người nếu không hiểu được không gian tổn tại của nó” [27, - “… ý thức về thời gian là ý thức về sự tồn tại của con người, phát hiện về thời gian giúp người ta nhận thức sâu hơn về cuộc sống” [27, Trong thời buổi hiện đại, thời gian và không gian nghệ thuật tiếp tục được quan tâm, nghiên cứu nó như một hướng đi mở ra cách tiếp cận tác phẩm từ góc độ thi pháp học, giúp độc giả đón nhận tác phẩm đa chiều hơn. Một số ý kiến về tiểu thuyết Nhất Linh Mấy năm qua trong trào lưu đổi mới, một số vấn đề tác giả trong giai đoạn 1932 - 1945 cũng được bàn nhiều trong đó có nhóm Tự lực văn đoàn và Nhất Linh. Song mới chỉ nghiên cứu phần lớn ở vấn đề tác giả và hình tượng nhân vật. Với tiểu thuyết Đôi bạn, chưa có nhiều công trình nghiên cứu về tác 3 phẩm, thời gian và không gian nghệ thuật trong tác phẩm này vẫn chưa được phân tích, đánh giá cụ thể. Ở bài nghiên cứu này, chúng tôi đưa ra đưa ra những đánh giá nổi bật về tiểu thuyết của Nhất Linh. Trước năm 1945 Nhất Linh được nhiều nhà nghiên cứu nhắc đến với tư cách là một nhà cải cách xã hội theo xu hướng dân chủ tư sản, hoạt động trên lĩnh vực văn hóa, chính trị, văn học. Tiêu biểu như các bài nghiên Dưới mắt tôi 1939 Trương Chính, Việt Nam văn học sử yếu 1942 Dương Quảng Hàm, Nhà văn hiện đại, tập 2 1942 Vũ Ngọc Phan, ... Thời kì này giới nghiên cứu đề cao sáng tác của Nhất Linh. Các tác phẩm của Nhất Linh với tư tưởng chống lễ giáo phong kiến, chống hủ tục lạc hậu, đòi giải phóng cá nhân. Vì vậy tiểu thuyết của ông được đánh giá là tiến bộ về tư tưởng, đổi mới ở ngôn từ, lời văn. Trần Thanh Mại đã dành lời khen cho Nhất Linh "Văn tài uyển chuyển, mạnh mẽ, không có chỗ nào đáng bỏ, không có chỗ nào phải thêm" trên tạp chí Sông hương 1937. Khẳng định về những giá trị nghệ thuật trong các tác phẩm của Nhất Linh, nhà nghiên cứu Vũ Ngọc Phan đã phát biểu "Nếu đọc Nhất Linh từ Nho phong cho đến những tiểu thuyết gần đây nhất của ông người ta thấy tiểu thuyết của ông biến đổi rất mau. Ông viết từ tiểu thuyết tình ái, tiểu thuyết tình cảm, qua đến tiểu thuyết luận đề, đến tiểu thuyết tâm lí, sự tiến hóa đấy chứng tỏ rằng mỗi ngày ông muốn đi sâu vào tâm hồn con người ta" [23, tr. 234]. Với tác phẩm Đoạn tuyệt của Nhất Linh, Nguyễn Lương Ngọc khẳng định "Cũng như phần nhiều tác phẩm của ông, cái tiểu thuyết mới này cũng là một luận đề tiểu thuyết. Nghĩa là nó vẫn đề xướng một vấn đề triết lí, xã hội, vẫn muốn đánh đổ một quan niệm mà hoài bão một quan niệm khác. Ông Nhất Linh đã tự gánh vác cái trọng trách của một nhà cải tạo xã hội, và sao ta lại chẳng dám nói đứt đi cho rồi – ông đã là một nhà cách mệnh" [11, 4 Sau năm 1945, có nhiều nhà nghiên cứu quan tâm hơn tới các sáng tác của ông, đặc biệt là tiểu thuyết. Có thể kể đến công trình nghiên cứu Lược thảo lịch sử của văn học Việt Nam tập 3 từ giữa thế kỉ XX đến năm 1945, 1957 Lê Quý Đôn, Bài giảng về Tự lực văn đoàn 1958 Nguyễn Văn Xung, Việt Nam văn học sử giản ước tân biên tập 3 1960 Phạm Thế Ngũ, Văn học Việt Nam 1930 – 1945, tập 1 1961 Bạch Năng Thi - Phan Cự Đệ, Những đóng góp của Tự lực văn đoàn cho văn xuôi Việt Nam hiện đại 1997 Trịnh Hồ Khoa ... đã đánh giá đúng đắn về những đóng góp mới của tiểu thuyết Nhất Linh cho văn xuôi nước nhà. Tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh được nghiên cứu, đánh giá chủ yếu ở giai đoạn này. Nhận xét về đổi mới nghệ thuật của nhóm Tự lực văn đoàn có ý kiến cho rằng "Với tiểu thuyết Tự lực văn đoàn, cả một thế giới tâm tình trước kia hé mở một cách rụt rè, e lệ, bây giờ mới được phơi bày, mổ xẻ tinh vi" [4, mà Nhất Linh là người có công đi đầu. Khi so sánh Nhất Linh với Khái Hưng, Nguyễn Văn Xung phát biểu "Nhất Linh không phải tả cảnh như Khái Hưng nhưng để móc vào đấy những biến đổi uyển chuyển trong nhân vật" [32, Bình giảng về Tự lực văn đoàn. Nhà nghiên cứu Nguyễn Hoành Khung đã nhận xét "Chính vì những cái đó mà nghệ thuật, kĩ thuật tiểu thuyết Đôi bạn có tính mới mẻ khác hẳn trước, điềm tĩnh mà tinh tế, nhiều dư vị" Văn xuôi lãng mạn Việt Nam 1930 - 1945. Với giáo sư Phan Cự Đệ, khi viết lời giới thiệu cho tiểu thuyết Đôi bạn đã nhận xét "Ở tiểu thuyết Đôi bạn luận đề xã hội được trình bày một cách nhuần nhụy, kín đáo hơn, ngòi bút của Nhất Linh tinh tế đi sâu vào thế giới nội tâm bên trong của con người. Tuy nhiên cả Đoạn tuyệt và Đôi bạn đều là những cuốn tiểu thuyết lãng mạn tiến bộ, các tác phẩm trong sáng nhất trong cả quãng đời sáng tác của Nhất Linh" [15, Hơn nửa thế kỉ qua, việc đánh giá tiểu thuyết Nhất Linh là một quá trình phức tạp, nhưng ngày càng có nhiều công trình nghiên cứu mới đi dần 5 đến sự xứng đáng hơn với đóng góp của ông. Các tác phẩm mà Nhất Linh để lại ngày càng làm giàu thêm cho nền văn học nước nhà. Với tác phẩm Đôi bạn, Nhất Linh đã mở ra bước ngoặt về việc khắc họa thời gian, không gian nghệ thuật bằng ngôn từ trong sáng, giản dị, giàu chất thơ. Không – thời gian đã giúp cho nhân vật thể hiện tâm trạng, cảm xúc của mình chứ không đơn thuần chỉ là thế giới để nhân vật tồn tại nữa. Kế thừa những thành tựu nghiên cứu của người đi trước, chúng tôi tiếp tục bổ sung, tiếp tục đi sâu nghiên cứu để hoàn thành đề tài và khẳng định tiếng nói của tác giả. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Trong thời đại hiện nay, Tự lực văn đoàn cũng như văn học lãng mạn được nghiên cứu nhiều hơn. Việc nghiên cứu Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh đã cho thấy được tài năng, đóng góp của Nhất Linh cho văn học và giá trị trong các tác phẩm của ông. Nhiệm vụ nghiên cứu Ở đề tài này, chúng tôi đi sâu vào nghiên cứu và tìm hiểu + Cơ sở lí luận cho việc tìm hiểu Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh. + Khảo sát Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh. + Phân tích, đánh giá hiệu quả của Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh. 4. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của khóa luận là toàn bộ Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh. 5. Phạm vi nghiên cứu Trong đề tài này, chúng tôi tìm hiểu tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh. Song trong quá trình thực hiện để thấy được sự độc đáo, sự vận động có tính 6 qui luật trong tư tưởng, nghệ thuật một cách khách quan, khoa học, chúng tôi so sánh với các tác phẩm khác của Nhất Linh, một số tác giả cùng trào lưu, hoặc tác phẩm trong giai đoạn văn học trước… 6. Phương pháp nghiên cứu Chúng tôi đã sử dụng những phương pháp nghiên cứu sau Phương pháp lịch sử - xã hội Phương pháp phân tích Phương pháp so sánh đối chiếu Phương pháp tổng hợp 7. Đóng góp của khóa luận Kế thừa các thành tựu về thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết. Qua đó, tìm hiểu thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn, chúng tôi mong muốn góp một phần nhỏ bé vào việc tìm hiểu, nghiên cứu thế giới nghệ thuật của tiểu thuyết nêu trên, xem nó như một thành phần quan trọng của toàn bộ hệ thống tác phẩm của Nhất Linh + Kết quả của việc nghiên cứu khóa luận giúp ích cho việc học tập và giảng dạy về tác phẩm văn học lãng mạn. + Có thể vận dụng kết quả nghiên cứu vào trong quá trình giảng dạy các tác phẩm văn học, đặc biệt là trong các sáng tác của Nhất Linh nói riêng và nhóm Tự lực văn đoàn nói chung. 8. Cấu trúc khóa luận Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, khóa luận gồm hai chương CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CHƯƠNG 2. BIỂU HIỆN CỦA THỜI GIAN VÀ KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ĐÔI BẠN CỦA NHẤT LINH 7 NỘI DUNG Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG Tác giả Nhất Linh và vị trí của tiểu thuyết Đôi bạn Tác giả Nhất Linh Nhất Linh tên khai sinh là Nguyễn Tường Tam, sinh ngày 25/7/1906 tại Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương nguyên quán của ông là làng Cẩm Phô, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Gia đình ông có bảy anh em sáu trai, một gái. “Ông nội Nhất Linh là Nguyễn Tường Tiếp, làm tri huyện Cẩm Giàng, gọi là Huyện Giám, rồi về hưu tại đây. Cha ông là Nguyễn Tường Chiếu húy Nhu làm Thông phán, nên được gọi là Thông Nhu, hay Phán Nhu. Gia đình Nguyễn Tường Tam sống ở một huyện lị nhỏ, huyện Cẩm Giàng”. Cha mất sớm, gia đình Nhất Linh trở nên khó khăn. Do được tiếp xúc với cảnh bùn lầy nước đọng, nghèo cùng của nông dân, điều đó đã ảnh hưởng lớn đến các sáng tác của Nhất Linh và Thạch Lam sau này. Thuở nhỏ, ông học tiểu học ở Cẩm Giàng, học trung học tại trường Bưởi ở Hà Nội. Bên cạnh đó, Nhất Linh cũng từng tham gia hoạt động chính trị. Ngoài năng khiếu về hội họa, là người rất yêu thích văn chương nên ngay từ năm 16 tuổi, ông đã có thơ đăng trên báo Trung Bắc Tân Văn, và năm 18 tuổi ông có bài "Bình Luận Văn Chương về Truyện Kiều" trên Nam Phong tạp chí. Nguyễn Tường Tam từng làm thư kí tại sở tài chính Hà Nội. Tại thời điểm này ông đã viết tiểu thuyết Nho phong, tác phẩm Thôn dã, Hai chị em, Người quay tơ. Sau khi bỏ làm thư kí, năm 1924, ông quay lại học ngành Y và Mỹ thuật, nhưng chỉ một năm rồi lại bỏ. Năm 1927, ông du học Pháp rồi lấy bằng Cử nhân khoa học Giáo khoa. Ngoài ra, ông còn tìm hiểu nghiên cứu về chính trị, ấn loát, bào chế, hội họa. Đến năm 1930, ông về nước, cùng với hai người em của mình là Hoàng Đạo 8 và Thạch Lam xin ra tờ báo trào phúng Tiếng cười, nhưng vì chưa có giấy phép nên bị rút. Từ năm 1930 đến năm 1932 ông dạy ở các trường tư thục Thăng Long, Gia Long và cơ hội làm quen với Trần Khánh Dư – Khái Hưng. Năm 1932, Nhất Linh mua lại tờ tuần báo Phong Hóa, trở thành Giám đốc kể từ số 14. Bắt đầu từ 22/9/1923 báo Phong hóa ra tám trang lớn, chú trọng về văn chương, xây dựng nhân vật điển hình Xã Xê, Lý Toét và Bang Bạch. Nhất Linh đã chủ trương dùng tiếng cười trào phúng để đả kích các hủ tục phong kiến, hô hào “Âu hóa”, đề cao chủ nghĩa cá nhân. Cũng vào năm 1932, nhóm Tự Lực văn đoàn được thành lập trên nguyên tắc "dựa vào sức mình, theo tinh thần anh em một nhà. Tổ chức không quá 10 người để không phải xin phép Nhà nước, chỉ nêu ra trong nội bộ mục đích tôn chỉ, anh em tự nguyện tự giác noi theo". Về sau, tổ chức này tuyên bố thành lập ngày 2 tháng 3 năm 1934 báo Phong Hóa số 87. Trong bài viết “Nhìn nhận về tiểu thuyết Nhất Linh hơn nửa thế kỉ qua”, Vũ Thị Khánh Dần khẳng định vai trò của Nhất Linh “Nhất Linh là người khởi xướng và lãnh đạo Tự lực văn đoàn. Sáng tác của ông thể hiện rõ rệt đường lối văn đoàn, nhằm đổi mới văn chương và góp phần cải cách xã hội” [3, Với loạt bài Đi xem mũ cánh chuồn châm biếm Tổng đốc Hà Đông Hoàng Trọng Phu, tháng 6 năm 1935, báo Phong Hóa bị đóng cửa ba tháng. Phong Hóa tiếp tục cho in ấn các bài báo trong hơn một năm nữa, nhưng rồi sau cũng đóng cửa vĩnh viễn. Tờ tuần báo Ngày nay kế tiếp tờ báo Phong hóa. Tuy vậy, Nhất Linh cùng nhóm Tự Lực văn đoàn vẫn phát động phong trào Ánh Sáng, chống lại các nhà ổ chuột ở khu lao động. Ngoài văn chương, Nhất Linh còn hoạt động trong lĩnh vực chính trị. Năm 1939, ông thành lập Đảng Hưng Việt, sau đổi tên là Đại Việt Dân chính Đảng. Nhóm Tự Lực văn đoàn hoạt động chống Pháp công khai. Đến tháng 9 9 năm 1941, sau khi ra số 224, báo Ngày nay bị đóng cửa. Năm 1942, Nhất Linh chạy sang Quảng Châu bị đi tù mấy tháng. Từ năm 1945 – 1948, ông tiếp tục hoạt động chính trị, sau đó trong nước xảy ra một vài biến cố nên tờ báo Ngày nay bị phân tán, ông bỏ sang Trung Quốc 4 năm. Năm 1951, Nguyễn Tường Tam trở về Hà Nội và tuyên bố không thuộc đảng phái nào, cũng không hoạt động chính trị nữa. Năm 1953, ông về Đà Lạt ở ẩn. Năm 1958, ông về Sài Gòn cho ra mắt tờ báo Văn hóa ngày nay, nhưng chỉ phát hành được 11 số thì bị đình chỉ. Ngày 11/11/1960, Nhất Linh bị chính quyền Ngô Đình Diêm gọi ra xử vì dính líu tới cuộc đảo chính của Đại tá Nguyễn Chánh Thi và Trung tá Vương Văn Đông. Trước ngày bị xử 8/7/1963, ông đã phản ứng bằng cách tự tử ngày 7/7/1963 để lại di chúc như sau "ời tôi để lịch sử xử, tôi không chịu để ai xử tôi cả .... Tôi tự hủy mình cũng như Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu để cảnh cáo những người chà đạp mọi thứ tự do.” Nhất Linh, Nguyễn Tường Tam. Nhất Linh - một con người có nhân cách, ông rất giản dị và khiêm tốn. Ông sống rất nhiệt thành và là một con người đa năng, đa tài. Cuộc đời ông có năm cái “sĩ” văn sĩ, thi sĩ, họa sĩ, nhàn sĩ và một cái “sĩ” mà có lẽ ông hãnh diện nhất là hàn sĩ! Ông sống nghèo, trong sạch, và rất kiêu hãnh về điều này. Là một trong những cây bút nòng cốt của nhóm Tự Lực Văn đoàn, văn chương của Nhất Linh là sự pha trộn hài hoà giữa văn phong lãng mạn với những đề tài đậm màu sắc hiện thực và mang tính thời đại. Điều này thể hiện rất rõ qua tiểu thuyết Đôi bạn. Trong suốt mười bốn năm sáng tác, các tác phẩm mà Nhất Linh để lại cho nền văn học Việt Nam khá lớn và nổi bật Nho phong 1924, Người quay tơ 1926, Gánh hàng hoa 1934 – viết cùng Khái Hưng, Đời mưa gió 1934 – viết cùng Khái Hưng, Nắng thu 1934, Đoạn tuyệt 1934 – 1935, Đi Tây 1934 -1935, Lạnh lùng 1935 – 1936, Hai buổi chiều vàng 1934 – 1937, 10 Đôi bạn 1936 – 1937, Bướm trắng 1938 – 1939, Xóm cầu mới 1949 – 1957, Viết và đọc tiểu thuyết 1952 – 1961, Giòng song Thanh Thủy 1960 – 1961… Trong cuộc đời mình, Nguyễn Tường Tam say mê hoạt động chính trị cũng như say mê sáng tác văn chương nghệ thuât. Tuy nhiên, đúng như di chúc Nhất Linh để lại, đời ông lịch sử đã phán xét. Thế nhưng ông đã nhận ra rằng trong cuộc đời của mình, Nguyễn Tường Tam đã thất bại khi làm chính trị, chỉ còn một nhà văn Nhất Linh sống mãi trên văn đàn Việt Nam. Cuộc đời Nguyễn Tường Tam trải qua nhiều thăng trầm song ông đã đạt được những thành công nhất định. Đặc biệt ông là người thành lập ra nhóm Tự lực văn đoàn. Những đóng góp của ông và văn đoàn có ý nghĩa quan trọng không chỉ đối với xã hội mà còn với văn học. Đó là những đóng góp vào việc cải tạo xã hội, xóa bỏ những cái cũ, lạc hậu, giải phóng phụ nữ, … và phát triển phong trào thơ mới, đổi mới văn học. “Qua Truyện Kiều của thi hào Nguyễn Du, chúng ta hãnh diện thấy tiếng Việt có đủ khả năng diễn tả thơ ca văn vần đến chỗ trác tuyệt, thì qua các tác phẩm của Tự lực văn đoàn mà công đầu là Nhất Linh đã chứng tỏ rằng tiếng Việt cũng có đủ khả năng diễn đạt văn xuôi đến chỗ hoàn mĩ.” Vị trí của tiểu thuyết Đôi bạn Đôi bạn đã đặt một cột mốc quan trọng trong tiến trình tư tưởng và nghệ thuật của Nhất Linh. Mở ra từ tác phẩm, không phải ý hướng xã hội nhiều tham vọng và hứa hẹn, văn chương Nhất Linh đã dấn sâu hơn vào con đường hiện đại hóa, khi đào sâu vào ngõ ngách tâm hồn con người, mẫu người cá nhân cá thể đang tự định vị trong xã hội thị dân hiện đại. Đôi bạn là một truyện tình được viết với một nghệ thuật rất cao. Tác phẩm không trông cậy vào cốt truyện li kì, tình tiết lâm li để lôi cuốn người đọc như loại tiểu thuyết tình trước đó kiểu Tuyết hồng lệ sử, Vân lan nhật ký Từ Trẩm Á, Lan 11 và Hữu Nhượng Tống. Nhất Linh cũng không hề triết lí về ái tình như Lê Văn Trương, mà ông đã tốn nhiều bút mực tả những cảm xúc, những diễn biến tâm lí một cách tinh tế của đôi lứa trong một cuộc tình đơn sơ, câm nín nhưng chân thật. Có thể nói tác phẩm là một thiên tâm lí ái tình xuất sắc nhất trong văn học Việt Nam hiện đại. Đọc Đôi bạn độc giả ít nhiều bắt gặp cảm xúc của chính mình khi dấn thân vào mối tình đầu. Nhất Linh đã tận dụng thuật dùng cảnh để tả tình. Những cảnh rất đơn sơ nhưng khắc họa tình cảm của nhân vật. Đôi bạn còn là một tác phẩm ghi dấu đỉnh cao đổi mới của văn học lãng mạn Việt Nam trước 1945, giúp cho Tự lực văn đoàn từ một nhóm phái văn nghệ trở thành diễn đàn trung tâm của cải biến văn hóa một thời nhưng rồi từng bước, văn chương trở thành đích đến của họ và nơi chốn mà họ thuộc về. Như là cách thức kiến tạo căn cước, và như là ký ức văn hóa về thế hệ trí thức Tây học đầu tiên tìm lẽ hành tàng giữa giao thời Á – Âu của dân tộc chứng nghiệm rõ rệt quá trình thuộc địa hóa đồng thời với quốc tế hóa. Tác phẩm được Nhất Linh viết năm 1938 và hoàn thành vào năm 1939, đây là thời điểm mà văn học lãng mạn đã thoái trào, nhường chỗ cho nền văn học hiện thực phê phán phát triển. Tìm thấy và khẳng định cảm quan thế giới trong văn học, bước ngoặt mà Đôi bạn tạo cho Tự lực văn đoàn và văn học hiện đại Việt Nam là hết sức ấn tượng. Ở Đôi bạn đã mở ra khát vọng ra đi, vươn tới thế giới hoàn toàn tự do của con người. Tác phẩm không chỉ là bức tranh xã hội nửa thực dân, nửa phong kiến những năm đầu thế kỷ qua góc nhìn của một người trẻ. Đó còn là hành trình đoạn tuyệt với cái cũ để đến với cái mới của tầng lớp thanh niên tiến bộ, mà tiêu biểu ở đây là Dũng. Những tư tưởng tiến bộ ấy của Dũng còn được thể hiện rất rõ trong tình yêu được gia đình mai mối với Khánh – cô tiểu thư danh giá nhưng Dũng lại một mực muốn theo đuổi Loan, người con gái đã làm trái tim chàng rung động. Đó là khát khao tự do yêu đương, tự do mưu cầu hạnh phúc cá nhân cũng là một 12 trong những tư tưởng mà Nhất Linh muốn đề đạt. Vì lí tưởng và khát khao tự do, Dũng đã từ bỏ tất cả, bỏ Loan ở lại. Sự ra đi không chỉ là hành động thể hiện tư duy tiến bộ của tầng lớp thanh niên thời đại mới mà nó còn thể hiện tính đột phá trong nghệ thuật viết tiểu thuyết của Nhất Linh. Nhân vật của ông coi trọng tình yêu nhưng không coi tình yêu là tất cả như những nhân vật trong dòng tiểu thuyết lãng những năm 1930. Đôi bạn là sự tiếp nối hoàn hảo của Đoạn tuyệt về mặt tư tưởng. Nhân vật Loan Đoạn tuyệt hay nhân vật Dũng Đôi bạn đều đại diện cho tầng lớp thanh niên thế hệ mới với nhiều tư tưởng tiến bộ mang tính cách tân. Ở cả hai tác phẩm đều thể hiện rõ nét sự xung đột tư duy cũ - mới và quyết tâm đứng về phía cái mới của tác giả. Bản thân Nhất Linh cũng là cử nhân được đào tạo ở Pháp, được tiếp xúc nhiều với nền văn minh dân chủ phương Tây nên ông dùng văn chương để cổ vũ những cách tân tư tưởng quan trọng này. Cuộc xung đột này không chỉ xảy ra trong thời điểm mà Nhất Linh đang sống mà dường như nó là vấn đề của mọi thời đại. Bởi vì thế, câu chuyện về các tác giả trong Tự lực văn đoàn và các sáng tác của họ dường như luôn còn mới mẻ. Thời gian và không gian nghệ thuật Thời gian nghệ thuật Khái niệm thời gian nghệ thuật Trong một tác phẩm nghệ thuật con người luôn tồn tại, vận động trong không gian và thời gian. Theo Từ điển thuật ngữ văn học “Thời gian nghệ thuật là hình thức nội tại của hình tượng nghệ thuật thể hiện tính chỉnh thể của nó. Cũng như không gian nghệ thuật sự miêu tả, trần thuật trong văn học nghệ thuật bao giờ cũng có một điểm nhìn nhất định. Và cái được trần thuật bao giờ cũng diễn ra trong thời gian, được biết qua thời gian trần thuật. Sự phối hợp của hai yếu tố thời gian này tạo thành thời gian nghệ thuật, một hiện tượng ước lệ chỉ có trong thế giới nghệ thuật.” [6, “Khác với thời gian khách 13 quan được đo bằng đồng hồ và lịch, thời gian nghệ thuật có thể đảo ngược, quay về quá khứ, có thể bay vượt tới tương lai xa xôi, có thể dồn nén một khoảng thời gian dài trong chốc lát, lại có thể kéo dài cái chốc lát lại vô tận. Thời gian nghệ thuật được đo bằng nhiều thước đo khác nhau, bằng sự lặp đi lặp lại đều đặn của các hiện tượng đời sống được ý thức sự sống, cái chết, gặp gỡ, chia tay, mùa này, mùa khác... tạo nên nhịp điệu tác phẩm” [6, Như vậy, thời gian nghệ thuật gắn liền với tổ chức bên trong của hình tượng nghệ thuật. Thời gian nghệ thuật có thể nhanh khi nhà văn miêu tả diễn biến các sự kiện hoặc chậm khi nhà văn miêu tả chi tiết thiên nhiên, tạo vật, …, thậm chí có lúc thời gian như ngưng đọng. Thông qua thời gian nghệ thuật, con người có những cảm nhận khác nhau về thế giới. Có những tác phẩm thời gian gắn liền với các sự kiện, biến cố như cổ tích; có thể dựa theo dòng tâm lí nhân vật tiểu thuyết. Có tác phẩm chỉ nói đến thời gian quá khứ, tương lai, có tác phẩm thời gian lại trải đều trong các sự kiện, hoặc gắn với sự vận động của thời đại, lịch sử. Ở mỗi thời kì con người lại có sự cảm thụ khác nhau về thời gian, đồng thời cho thấy sự cảm thụ của tác giả về sự tồn tại của con người trong thế giới. Trong văn học, thời gian là một chi tiết nghệ thuật để nhà văn miêu tả đời sống, con người, thông qua đó cho thấy cách thức tư duy của tác giả. Bằng những cách thức khác nhau văn học lại có những kiểu thời gian nghệ thuật khác nhau. Trong công trình Thi pháp thơ Tố Hữu, Giáo sư Trần Đình Sử đã khẳng định “thế giới nghệ thuật trong văn học không phải giản đơn chỉ là quan điểm của tác giả về thời gian mà là một hình tượng thời gian sinh động, gợi cảm, là sự cảm thụ, ý thức về thời gian được dùng làm hình thức nghệ thuật để phản ánh hiện thực, tổ chức tác phẩm” [27, Thời gian nghệ thuật là phạm trù của hình thức nghệ thuật, có thể coi nó là cơ sở thuận tiện cho việc nghiên cứu, phân tích tác phẩm văn học, đặc biệt cho thấy tài năng miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật của nhà văn. 14

đôi bạn của nhất linh